5/25/12

Ааваа уучилаарай...

Гэрлэснээсээ хойш аавааасаа болж байнга эхнэртэйгээ муудалцдаг байв. Эхнэр нь аавтай нь хамт байхыг хүсдэггүй, дараа мэт үздэг байв. Заримдаа тэсвэрлэхийн аргагүй үе ч байдаг байлаа. Нэгэн өдөр маргалдсаны дараа эхнэр нь "Нэг бол би явья, эсвэл эцэг чинь яваг" гэж тулгав... Тэр эхнэрээ алдахыг хүссэнгүй. Ааваас нь болж хэрэлдэж муудалцдаг ч аз жаргалтай гэр орон, хайртай эхнэр нь хүүхдүүд нь байлаа. Эхнэртэйгээ гэрлэхийн тулд их л тэмцэлдсэн байж. Эхнэрээ өчнөөн ятгасан боловч амжилтанд хүрсэнгүй. Түүндээ үнэхээр хайртай байлаа. Яах ч аргагүй байдалд ороод эцэст нь нэг арга олжээ. Ан хийх хорхойтой энэ хүн хэдэн жилийн өмнө ууланд бариулсан байшиндаа аавыгаа аваачих болов. Хэрэгтэй бүхнээр хангаж, долоо хоногт нэг эргэж тойрч байх бөгөөд ингэснээр эхнэртэйгээ ч муудалцахгүй байлаа. Хэрэгтэй бүхнийг аваад, хэвтэрт орсон аавыгаа тэвэрч байгаа мэт өргөсөөр машиндаа суулгажээ. Хүү нь хамт явахыг хүссэн тул авч, замдаа гарав. Дүн өвөл болж байсан тул хүйтэн байв. Цасан дундуур арайхийн явж байлаа. Хүү нь хаашаа явж байгааг асуусан боловч юу ч дуугарсангүй. Хаашаа явж байгааг гадарласан хөгшин дуслах нулимсаа ачдаа болон хүүдээ үзүүлэхгүйг хичээнэ. Хэдэн цаг яваад уулан дахь байшиндаа хүрэв. Олон жил энд ирээгүй юм санжээ. Уулын байшин нурах дөхөж, дээврээс нь дусаал гоожиж байлаа. Оромжны нэг буланг цэвэрлэж, орыг нь тавиад бусад эд хогшлыг нь оруулан, хамгийн сүүлд аавыгаа хэвтүүлэв. 
Оромжны дотор ч шуурч байлаа. Аав нь аль хэдийн даарч эхэлжээ. Маргааш дахин ирэхдээ хэдэн хөнжил, хучлага авчирья гэж бодов. Хүүд нь үнэхээр их гунигтай байлаа. Харин аавд нь бол бүр ч хэлэх ч үг олдсонгүй. Хайрлаж өсгөсөн хүү нь түүнийг ийм газар орхих нь. Гомдож, дотор нь шатаж байсан ч ил гаргасангүй. Ач хүү юу болж байгааг анхаарсангүй. Өвөөгөөсөө сална гэдэг түүнд хэцүү байв. Хүү буцах болоод аавынхаа ор руу тонгойн хацар, гарыг нь олонтаа үнсэн, тэврэх нь намайг уучлаарай хэмээх мэт байлаа. Хоёул биеэ барьж чадалгүй эхэр татан уйлав. Ингээд боллоо гэх мэт аавынхаа нүүр рүү хараад хүүгээ хөтлөн оромжноос гараад машиндаа суулаа. Бяцхан хүү замд гараад яагаад өвөөг минь тийм хүйтэн газар орхичихвоо гээд уйлж эхлэв. Юу хэлэхээ мэдсэнгүй, ээж нь хүссэн юм гэж чадсангүй. Бяцхан хүү нь "Би ч бас таныг хөгшрөхөд энд орхих юм уу?" гэж асуухад тэнгэр нурах мэт болжээ. Тэгээд машинаа эргүүлэн галзуу мэт буцаж давхив. Оромжинд ороод "Ааваа намайг уучлаарай" гээд тэвэрч авав. Аав хүү хоёр чангаар тэврэлдэн нялх хүүхэд мэт эхэр татан чанга уйлж байлаа. Хүү "Ааваа намайг уучил, ийм зүйл хийснийг минь уучлаарай" гэж өршөөл эрэв. Аав нь "Хүү минь би чамайг эргэж ирнэ гэж мэдэж байсан юм. Би урьд нь аавыгаа ууланд орхиж байгаагүй, чи ч бас тэгэхгүй.... Намайг энд орхихгүй гэдгийг чинь мэдэж байсан юм" хэмээжээ. 
Сургамжит өгүүллэг ном-с

5/14/12

Баримтат кино...


                                                              Êèíî ñóðâàëæëàãà

               Êèíî ñóðâàëæëàãà ãýäýã íýð òîìú¸î íü ñýòã¿¿ë ç¿éãýýñ äýëãýöèéí óðëàãò îðæ èðñýí áºãººä áàðèìòàò êèíîíû çóðàãëàà÷èéí ¿íäñýí àæèë íü ãýæ áîëíî. Êèíî ñóðâàëæëàãà íü áîëæ ºíãºðñºí áóþó áîëæ áàéãàà ¿éë ÿâäëûã çóðàãëàà÷ ãàçàð äýýð íü ººðèéí í¿äýýð õàðñàí òóõàé ¿éë ÿâäëûí ä¿ðñëýëèéí ìýäýýëýë þì.
Ñóðâàëæëàãûí ¿íäñýí çàð÷èì íü çóðàãëàà÷ áîëæ áàéãàà ¿éë ÿâäëûí ÿâöàä ººðèéí ñàíààã îðóóëàõã¿é áîäèò àìüäðàëûã ò¿¿íèé ¿ðãýëæëýõ öàã õóãàöààíû õýìæýýíýýñ õàìààðàëã¿éãýýð òýð ¿éë ÿâäëûí ìºí ÷àíàðûã õàëüñàíä áóóëãàí äýëãýöýíä ãàðãàí ¿ç¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà þì. Ñóðâàëæëàãûí ãîë îíöëîã íü áàðèìòàò ¿éë ÿâäëûã ãóéâóóëàõã¿éãýýð ¿íýí áîäèòîîð ¿ç¿¿ëýõýä îðøèíî.
Ñóðâàëæëàãà íü øóóä íýâòð¿¿ëýãòýé àäèë áîëæ áàéãàà ¿éë ÿâäëûã òýð õýâýýð íü ¿ç¿¿äýãã¿é õàðèí áîëæ ºíãºðñºí ¿éë ÿâäëûí øèíæ òºðõ óòãà àãóóëãûã òîäîðõîé õýìæýýíèé öàã õóãàöààíä ¿ðãýëæëýõ ä¿ðñëýëèéí ýâë¿¿ëãýýð ¿ç¿¿ëäýã. Ýíý ó÷èð çóðàãëàà÷èéí àâñàí ïëàíóóä íü ò¿¿íèé òóõàéí ñóðâàëæëàãûí õýëáýð áà àãóóëãûí õóâüä èëýðõèéëýí ãàðãàõ ãýñýí ä¿ðñëýëèéí óðàí á¿òýýë÷ ñýòãýëãýýíèé ¿ð ä¿í ãýæ áîëíî. Ýíý íü õóâü õ¿íèé óðàí á¿òýýë÷ àðãà áàðèëòàé õîëáîîòîé ç¿éë þì. Àðãà áàðèë áà óðàí á¿òýýë÷ ñýòãýëãýý íü:
a)    Ñýäâèéí ñîíãîëò
b)    Çóðàã àâàõ öýãèéí ñîíãîëò /Ðàêóðñ/
c)    Òåõíèê õýðýãñýë
d)    Ïëàíû òîì áàãûí õýìæýý çýðãýýñ õàìààðàëòàé.
Çóðàãëàà÷èéí çóðàã àâàõ àðãà íü òýð õ¿íèé õóâèéí îéëãîëòîîñ õàìààðàí ãàð÷ èðäýã. Àâñàí çóðãèéí ýâë¿¿ëãèéí áîëîí áóñàä àæëóóä íü Ñóðâàëæëàãûí ýõíèé ¿å áóþó çóðàã àâàëòûí àæëààñ èõ õàìààðäàã. Çóðàãëàà÷èéí óð ÷àäâàð áà õóâü õ¿íèé ìýðãýæèë ìýäëýã íü ¿éë ÿâäëûí ÿâö, áàðèìòûí ìºí ÷àíàð, ¿éë ÿâäëûí ãîë ä¿ðèéí øèíæ òºðõèéã çºâ òîäîðõîéëîí ãàðãàõàä ãîë ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýäýã. Õýðýâ çóðàãëàà÷ áîäèò áàéäëûí ¿éë ÿâäàë ìºí ÷àíàðò áóðóó ä¿ãíýëò ºãâºë áîäèò áàðèìòàò ¿éë ÿâäàë ãàæóóääàã. Çóðàãëàà÷èéí àâñàí êàäðóóä íü ñóðâàëæëàãûí õýëáýð áà àãóóëãûí õóâüä èëýðõèéëýí ãàðãàõ ãýñýí íàéðóóëãûí óðàí á¿òýýë÷ ñýòãýëãýýíèé ¿ð ä¿í íü áîëíî.
Êèíî ñóðâàëæëàãûí çóðãèéã ÿàæ àâàõ íü òóõàéí çóðàãëàà÷èéí óðàí á¿òýýë÷ ñýòãýëãýý áîëîí àðãà áàðèëààñ õàìààðäàã. Ñóðâàëæëàãûí çóðàã àâàõàä:
1.    Áýëòãýë ¿å
2.    Çóðàã àâàõ ãàçàðò èðýýä ¿éë ÿâäàëä ¿íýëýëò ä¿ãíýëò õèéõ
3.    Òóñãàë áóþó õ¿ëýýí àâàëò ãýñýí ¿íäñýí õýñã¿¿äýýñ á¿ðääýã.
Áýëòãýë ¿å. Ñóðâàëæëàãûí çóðàã àâàëòàíä çóðàãëàà÷ òåõíèê õýðýãñëýý øàëãàí áýëòãýõ õýðýãòýé. Àæëûí ýõëýë õ¿ðòýë á¿õ ìàòåèàëûã ñóäàëæ ä¿í øèíæèëãýý õèéí áààòðóóäûíõàà àñóóäàëòàé òàíèëöàõààñ ãàäíà ñóðâàëæëàãàíä îðîëöîã÷äûí òàëààð òîäîðõîé îéëãîëòòîé áàéõ õýðýãòýé. Èíãýñíýýð áààòðóóäûí çàí ààøèíä òîõèðñîí ä¿ðñëýëèéã îíîîæ çóðàã àâàëòûã èòãýëòýéãýýð õèéæ áîëäîã. Õýðâýý çóðàãëàà÷ ìàòåèàëûã ñàéí ñóäàëæ ÷àäâàë ñóðâàëæëàãûí ÿâöàä ¿éë ÿâäëûí ãîë õýñãèéã òîäîðõîéëîí îëæ, ä¿ãíýëò õèéí ò¿¿íä àíõààðëàà òºâëºð¿¿ëæ, ñîíèðõîëòîé, óòãà ñàíàà òºãºëäºð, õýëýõ ãýñýí ãîë ñàíààãàà èëýðõèéëñýí ä¿ðñëýëèéí ìýäýýëýë, ¿ã ÿðèàã õ¿ì¿¿ñýýñ õýðýãòýé öàã ìº÷èä íü àâ÷ ÷àäñàíààð ¿éë ÿâäëûí ºðíºëèéã àìàðõàí ãàðãàæ ÷àääàã.
Çóðàã àâàõ ãàçðàà ¿çýõ. Ñóðâàëæëàãà áîë çóðàãëàà÷èéí àæëûí õýö¿¿ òºðºë þì. Çóðàãëàà÷ çóðàã àâàëòàíä ÿàæ áýëäñýí ÷ çóðàã àâàëòûí òàëáàé äýýð þó áîëîõûã óðüä÷èëàí ìýäýæ ÷àääàãã¿é òîõèîëäîëä ÿíç á¿ðèéí áýðõøýýë ãàðäàã. Òèéì ó÷ðààñ çóðàã àâàõ ãàçðàà óðüä÷èëàí ¿çýæ òàíèëöàõ õýðýãòýé. Çóðàã àâàõ ãàçðàà óðüä÷èëàí ¿çñýíýýð çóðàã àâàëòàíä ÿìàð òåõíèê õýðýãñýë øààðäàãäàõ ò¿¿íèéã õýðýãëýõ áîëîìæ áîëîëöîîã òîîöîîëîõ áîëîìæòîé.
Òóñãàë áóþó õ¿ëýýí àâàëò. Õýðâýý çóðàãëàà÷ ñóðâàëæëàãûí ÷èãëýë, ñýäâèéí òàëààð òîãòñîí òºñººëºë áàéõ¿é áîë çóðàã àâàëò ó÷èð óòãàã¿é ýõýëäýã. Ñóðâàëæëàãûí êàäð ýíãèéí ìýò ñàíàãäàæ áîëíî. Õè÷íýýí õ¿÷, öàã õóãàöàà, õàëüñ óðñãàæ áàéæ á¿òñýí çóðàã àâàëò ýâë¿¿ëýã õèéõýä õàÿãäàë áîëäîã. Òèéìýýñ ýõëýýä ñàéòàð àæèãëàñíû äàðàà ÷àíàðòàé çóðàã àâàõ õýðýãòýé.
Öàã ¿å ¿éë ÿâäëûí ñóðâàëæëàãà
Öàã ¿å ¿éë ÿâäëûí ñóðâàëæëàãà íü çóðàã àâàõ ÿâöàä çóðàãëàà÷èéí ºìíº áîëæ áàéãàà ¿éë ÿâäëûí à÷ õîëáîãäîë íü îðîëöîæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéí òîî õýìæýý, ñýòãýë ç¿éí øèíæ òºðºõººñ õàìààðàí ÿíç á¿ðýý𠺺ð÷ëºãäºæ áîëîõ þì. Ãýâ÷ ÿìàðâàà íýã ¿éë ÿâäëûí ñóðâàëæëàãà íü ¿íäñýí øóãàìòàé áàéäàã áà òýð íü òîäîðõîé öàã õóãàöààíä çàõèðàãääàã. Çóðàã àâàõ ÿâöàä ¿éë ÿâäëûí ýõëýë, ºðíºë, òºãñãºëä çóðãèéí áàãààñ ò¿¿íä íºëººëºõ ÿìàð íýãýí áîëîìæ áàéäàãã¿é. ¯éë ÿâäëûí ÿâö ò¿¿íèé á¿òýö íü çóðàãëàà÷èéí áîëîí êèíî áàãèéí õ¿ññýí áàéäëààñ õàìààðàëã¿éãýýð òóõàéí îð÷èí íºõöºë áà öàã õóãàöààãààð ýöñèéí ¿ð ä¿í íü òîäîðõîéëîãäîí ãàðäàã áàéíà.
Óëñ òºðèéí à÷ õîëáîãäîë á¿õèé æàãñààë öóãëààí, ñïîðòûí òýìöýýí, ¿éëäâýðëýëèéí ãàçàð, øóóðõàé çºâºë㺺í, äóðñãàëûí õºøººíä öýöýã ºðãºõ ¸ñëîë, ýì÷èëãýýíèé ìýñ çàñàëáàðûí àæèë, òºëººëºã÷ õ¿ëýýí àâàõ áà ¿äýõ ¸ñëîëûí àæèëëàãàà, òºðèéí îäîí ìåäàëü ãàâúÿà øàãíàë ãýõ ìýò. Ýíý îëîí ÿíçûí ä¿ð òºðõòýé ¿éë ÿâäëóóä íü çóðàãëàà÷ààñ ñóðâàëæëàãûí óðàí ÷àäâàðûã øààðääàã. Öàã ¿å ¿éë ÿâäëûí ñóðâàëæëàãûí çóðàã àâàëòàíä ÿìàð ÷ òîõèîëäîëä ¿éë ÿâäëûí ïðîöåññûã äàõèí àâàõ îéëãîëò áàéäàãã¿é.
Áîãèíî õóãàöààíä áîëæ áàéãàà ¿éë ÿâäàë íü êèíî çóðàãëàà÷ààñ îíöãîé õàðèóöëàãûã øààðääàã. Öàã ¿åèéí ñóðâàëæëàãàíä çóðãèéí áàã íü äîð äóðüäñàí áàéäëààð àíãèëàãääàã.
1.    ¯éë ÿâäàë ýõëýõýýñ ºìíº çóðàã àâàõ áýëòãýëèéã õàíãàñàí áàéõ
2.    ¯éë ÿâäàë áîëîõ ãàçàðòàé óðüä÷èëàí òàíèëöñàí áàéõ
3.    ¯éë ÿâäëûí çóðãèéã òóõàéí öàã ¿åä íü áàãòààí àâàõ
4.    Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä ¿éë ÿâäàëòàé õîëáîãäîë á¿õèé çóðãèéã óðüä÷èëàí íºõºí àâàõ ãýñýí ¿íäñýí á¿òýöòýé áàéäàã.
2.1. Ñèíõðîí êèíî ñóðâàëæëàãà
Êèíî ñóðâàëæëàãûí çóðàã àâàõ ¿éë ÿâäëûí íýã õýëáýð íü ñèíõðîí ñóðâàëæëàãà áàéäàã. Èéì çóðàã àâàëòûí ¿åä çóðàã àâàëòàíä òóëãàðñàí áýðõøýýëòýé àñóóäëûã øèéäâýðëýõ øààðäëàãà ãàðäàã. Óðàí á¿òýýëèéí áàé òåõíèêèéí áîëîëöîî íü ¿¿ñ÷ áóé íºõöºë áàéäëóóäàä íàðèéí ä¿ãíýëò õèéõ õóãàöàà ºãäºãã¿é. Îðîëöîã÷äûí õýëýõ ¿ã ãýíýò òºðäºã áºãººä áàðèìò ôàêòûã òóõàé ¿åä íü áè÷èæ àâàõûí òóëä êèíî çóðàãëàà÷ õÿçãààðëàãäìàë áîëîëöîîòîé àïïàðàò õýðýãñýë, íºõöºë áàéäëûã ººðèéí îþóí óõààíààð çîõèöóóëàõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Èéìä ñèíõðîí ìýäýý ñóðâàëæëàãà áîë áàðèìòàò êèíîíû îïåðàòîðûí õàìãèéí ºíäºð çýðýãëýëèéí àæèë áàéäàã áà èéì çóðàã àâàëòûí ¿ð ä¿í íü äýëãýöýíä áîäèò áàéäëûí ä¿ð òºðõèéã á¿òýýõýä õàìãèéí ÷óõàë ç¿éë áàéäàã. Çóðàãëàà÷ áà äóóíû íàéðóóëàã÷ õî¸ð íü áèå áèåíýýñýý õàðèëöàí õàìààðàëòàé áàéäàã ó÷ðààñ áèå áèåíèéõýý àæëûã õàðèëöàí õ¿íäð¿¿ëýõ òàë áèé. Äóóíû íàéðóóëàã÷èéí ìèêðîôîí êàäðò îðîõ, çóðàãëàà÷ íü ñèíõðîí ãðóïïûí äóó áè÷èõ, àæèëëàãààã õÿçãààðëàãäìàë áîëãîõ ÿâäàë áàéäàã. Èéìä çóðàãëàà÷ áà äóóíû íàéðóóëàã÷ õî¸ð áàéíãûí õàðèëöàí áèå áèåíýý îéëãîõ íºõöºëä àæèëëàæ, àæëûí ¿ð ä¿í íü ä¿ðñ áà äóóíû òàëóóäûí íèéöýë òîõèðîë òààð÷ òîõèðñîí áàéõ øààðäëàãàòàé áºãººä çºâõºí ñàéí áîëñîí êàäð, ýñâýë ñàéí áè÷èãäñýí ôîíîãðàìì áàéõ ¸ñã¿é.
Ãýõäýý ýíý íü õî¸óëàà íýã ë ç¿éë áè÷èæ, íýã ë ç¿ëéèí çóðãèéã àâàõ ¸ñòîé ãýñýí ¿ã áèø þì. Äóóíû îïåðàòîð ÿðüæ áóé õ¿íèé äóóã áè÷èæ, õàðèí îïåðàòîð íü ñîíñîæ áàéãàà õ¿íèé ä¿ðèéã àâ÷ áîëäîã. Ãýâ÷ ãýíýò ÿðüæ ýõýëñýí îðîëöîã÷äûã øóóä àâàõ áîëîìæ áàéäàãã¿é. Õýðâýý äàìæóóëàí àâàõ àðãûã /ïîíàðàìàã÷/ õýò õóðäàí õèéâýë øààðäëàãàòàé áàéñíààñ èë¿¿ îíîâ÷ã¿é ìóó ä¿ðñ àâàõàä õ¿ðãýäýã áà ¿¿íèé äàðàà íü çàéëøã¿é çîõèîìæèéí çàñàí çàëðóóëàëòûã õèéõ áîëäîã. ̺í ÿðüæ ýõýëñýí õ¿í êàìåðèéí îãöîì õºäºëãººíººñ øàëòãààëàí ÿðèàãàà çîãñîîæ áîëîõ þì. Ǻºëºí ïàíàðàì õèéñýí òîõèîëäîëä çóðàãëàà÷ ÿìàð ÷ ýðñäýë ãàðãàõã¿é ó÷èð àéõ ç¿éë ¿ã¿é. Òýðýýð áîëæ áóé ¿éëä ÿâäëûí òóõàé îð÷èíã áèé áîëãîõ ¸ñòîé áºãººä ÿðèàíû óòãûã èëð¿¿ëýí äýëãýõ ¿¿äíýýñ òàéâàí ïàíàðàì õèéõ ¿åä ñîíñîæ áóé õ¿ì¿¿ñèéã õàðóóëàõ íü ãîë ñàíààíààñ ãàæèõã¿é.
Êèíî óðëàã íü äóóòàé áîëñîí íü áàðèìòàò êèíîíû á¿òýýë÷äýä òóõàéí á¿òýýë ¿çýã÷äýä íºëººëºõ áîëîìæèéã õ¿÷òýé áîëãîæ ºãñºí ç¿éë áîë áàðèìòàò êèíî øóóä ñèíõðîí çóðàã àâàëò þì. Ó÷èð íü áîäèò õýë ÿðèà íü äýëãýöèéí ä¿ðèéã ¿íýìøèëòýé áºãººä àìüäðàëä îéð áîëãîæ ºãäºã þì.
Áàðèìòàò êèíîíû á¿ðýëäýõ¿¿íèé ñèíõðîí ñóðâàëæëàãûí ìàòåðèàë ÿíç á¿ðèéí õýëáýðýýð îðæ áîëíî.

¯¿íä:
1.    Ñóðâàëæëàãûí
2.    Àëáàí ¸ñíû èëòãýëèéí
3.    Ñóðâàëæëàãûí àðãààð àâñàí òàéçíû òºðºë ç¿éëèéí
4.    Ä¿ðñëýë áà ôîíàãðàìì íü òóñäàà àâàãäààä íýãòãýæ ¿ç¿¿ëñýí
5.    Äóó îðóóëãûí õýëáýðýý áàéæ áàéäàã.
Áàðèìòàò êèíîíû äýëãýöíýýñ ñîíñîãäîæ áóé áîäèò äóó ÿðèà íü ¿çýã÷äèéí ñýòãýë ñàíààòàé íÿãò õîëáîîòîé áàéäàã áà ýíý íü ñèíõðîí ñóðâàëæëàãûã ñîíèðõîëòîé áîëãîäîã ãîë ç¿éë þì. Äýëãýöèéí áààòðóóä ¿çýã÷èääýý øóóä êèíî ºã¿¿ëëýãèéã õ¿ëýýí àâàõ íýã õýëáýð íü øóóä ìàòåðèàëûã ãîë òîäîðõîéëîõ ç¿éë íü ÿðèàíû àãóóëãà þì. Íàéðóóóëàã÷ êèíîíû óòãà àãóóëãàíä îðóóëàõ çýðýãöñýí ìàòåðèàëûí áàéðûã òîäîðõîéëîí äóó îðóóëàëòàíä îðîëöîõ îðîëöîã÷äûã ñîíãîí àæèëëàõ ýíý ìº÷ººñ ýõýëäýã.
Ñóðâàëæëàãà. Ñóðâàëæëàãà íü òåõíèêèéí õóâüä ýíãèéí øóóä çóðàã àâàëò þì. Çóðàãëàà÷èéí áîëîí ñýòã¿¿ë÷èéí àñóóëòàíä îðîëöîã÷ õàðèóëäàã. Ñõåìèéí õóâüä ýíãèéí ìýò áîëîâ÷ õ¿íèé çàí ÷àíàð, àìüäðàëûí ¿éë ÿâäëûã õàðóóëàõ çîðèëòòîé áàðèìòàò êèíî çóðàãëàà÷ààñ çóðàã àâàëòàíä àíõààðàëòàé õàíäàõûã øààðääàã. Ñèíõðîí çóðàã àâàëòûí ¿åä çóðàãëàà÷ çóðàã àâ÷ áàéãàà õ¿íèéõýý ÿðèàã äóóñìàãö êàìåðàà óíòðààæ áîëîõ áîëîâ÷ ýíý íü ¿éëäëýýð ñèíõðîí çóðàã àâàëòûí ¿éë àæèëëàãààã äóóñãàæ áîëîõã¿é ò¿¿íèéã öààøèä ÿàõûã íü õ¿ëýýõ õýðýãòýé. Òóõàéí õ¿íèé ÿðüñàí ÿðèà íü  ò¿¿íèé àæèë àìüäðàë çàí ÷àíàðòàé õîëáîîòîé ç¿éë áºãººä ò¿¿íèé äîòîîä ñýòãýëèéí õºäëºë áóþó äóðñàìæ áîäëîãîøèðîë íü ¿ã ÿðèàòàéãàà çýðýã äóóñàõã¿é áàéõ òîõèîëäîë áàéäàã. Ýíý áîäëîãîøèðëûã õ¿ëýýæ ä¿ðñýíä áóóëãàæ ÿâàõ íü ÷óõàë áàéäàã. Õîðîìõîí çóóðä áîëîõ êàìåðûí ýõëýëò áà çîãñîëò íü  øóóä ñèíõðîí çóðàã àâàëòûí ÿðèàíû óòãà ñàíàà àãóóëãûã èëýðõèéëýí ãàðãàõàä ÷óõàë áàéäãûã àíõààðóóøòàé ç¿éë þì. Æèøýý íü: 1939 îíû Õàëõ ãîëûí äàéíû áààòàðëàã ãàâúÿà áàéãóóëàí îðîëöîæ ÿâààä õýëìýãäýí áàðèâ÷ëàãäàí ÿâñàí íºõäèéíõºº òóõàé ÿðüæ áóé õºãøèí ýìýãòýéí ñèíõðîí ÿðèà íü óã ÿðèàãààð äóóñäàãã¿é ÿðèàí ÿðèàíûõ íü ñýòãýë äîòîð ¿ðãýëæèëñýýð áàéäàã áàéíà. ¯¿íèé äàðàà òóõàéí õ¿íèé ãýíýòèéí ñýòãýë õºäëºë íü èëðýí ãàð÷ ÿìàð íýãýí õýëáýðýýð ÿðüñàí ÿðèàíûõàà ä¿ãíýëòèéã ÷ èëýðõèéëæ áîëîõ òóë ñèíõðîí çóðàã àâ÷ áóé çóðàãëàà÷ààñ çóðàã àâàëòûí ¿åä ìàø ìýäðýìæòýé áàéõûã øààðääàã þì.
ßðèëöëàãûí çóðàã àâàëòàíä õàíäàõäàà äàðààõ àñóóëòóóäûã øèéäýõ íü ÷óõàë.
1.    ßàõ ãýæ çóðàã àâàõ
2.    Õýíèéã àâàõ
3.    Õààíà àâàõ
4.    Õýçýý àâàõ
5.    Òóõàéí õ¿íýýñ þóí òóõàé àñóóõ…ãýõ ìýò.
Àñóóëò á¿ð ººð õîîðîíäîî óÿëäààòàé áàéõ áà òýð á¿ãä õýíòýé ÿðèëöëàãà ÿâóóëæ áàéíà ãýäãýýñ õàìààðàõààñ ãàäíà òóõàéí õ¿íèé îíöëîã ÷àíàðààñ øàëòãààëäàã.
Äýëãýöèéí öàã ìàø ¿íýòýé. Òºãñ òºãºëäºð ìýäýýëýëã¿é çóðàã àâàëò, êèíî ºã¿¿ëëýãèéí àãóóëãûã ñóë äîðîé áîëãîäîã áà êèíîíû ºðíºëòºíä ñààä áîëäîã.
Øóóä /ñèíõðîí/ çóðàã àâàëòûã àøèãëàí îëîí ñàéõàí áàðèìòàò êèíî á¿òýýñýí íàéðóóëàã÷ Ä.À.Ëóíüêîâ ººðèéí “Íàåäèíå ñîâåðìåííèêîì” íîìîíäîî “Øóóä çóðàã àâàëò òàñðàëòã¿é áàéõ õýðýãòýé øóóä çóðàã àâàëòàíä ÿìàð÷ îðóóëàëò õýðýãã¿é” ãýæ áè÷ñýí áàéäàã.
Õýíèéã àâàõ âý? ãýäýã íü íàéðóóëàã÷èéí ýõ çîõèîë áà íàéðóóëàã÷èéí çîõèîë äýýð àæèëëàõ ¿å øàòàíä ãàð÷ èðíý. Ãýõäýý íàéðóóëàã÷èéí ÿðèëöàã÷àà ñîíãîõ àæèë, îïåðàòîðûí øóóä çîðèëò /¿¿ðýã/ áàéäàã.
¯¿íýýñ ãàäíà áàðèìòàò êèíîíä àñóóäëûí õ¿ðýýã ºðãºòãºñºí øèíý áààòðóóä ãàð÷ èðýõ ÿâäàë áàéäàã áà ÿìàð íýã ç¿éëòýé óÿëäñàí àãóóëãûí õýä õýäýí õýëáýð ÷ ãàð÷ èðäýã áºãººä ò¿¿íèéã çóðàãëàà÷èéí øèéäâýðýýð çóðàã àâàëòûí òàëáàéä øèéäâýðëýí çóðàã àâàëòàíä îðóóëàõ ýñâýë õàñàõ õýðýãòýé áîëäîã.
Õýðâýý ãîë ä¿ð êàìåðèéí ºìíº ÿðèõûã õ¿ñýõã¿é þìóó ÿðüæ ÷àäàõã¿é áîë êèíî á¿òýýã÷èä øóóä çóðàã àâàëòàíä òóëãàõ ¸ñã¿é. Ýíý áîë óòãàã¿é ç¿éë þì. Õ¿íýýð áýëä¿¿ëñýí, õóóðàì÷, àëáàíû, ñîíèðõîã¿é ÿðèëöëàãà êèíîíä ÿìàð ÷ àãóóëãà ä¿ðñëýë ºãäºãã¿é. Øóóä àâñàí òèéì ìàòåðèàë áàðèìòàò êèíîíû ä¿ðñëýëèéí ¿íäñèéã ýâääýã áàéíà.
Õààíà àâàõ âý? çóðàã àâàëòûí áàéðûã ãîë ä¿ð, àëü áîëîõ áîäèò íºõöºëä, ¿íýí áàéäëààðàà áàéæ, ººðèé㺺 íýýæ ÷àäàõ òèéì ãàçðûã ñîíãîõ õýðýãòýé. Õýðâýý ÿðèëöëàãà ¿éëäâýðëýëèéí àñóóäëààð ÿâàãäàæ áàéâàë àæëûí áàéðàíä íü õýò õóâèéí àñóóäëààð áîë ãýðò íü ÿðèëöàæ áîëîõ ìýò.
Íàéðóóëàã÷ áà çóðàãëàà÷ ÿðèëöàã÷èéí ñàíàà áîäëîî èëýðõèéëýõýä ñààä áîëîõã¿é îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ ¸ñòîé. Èéìä çóðàã àâàëòûí áàéðàíä îð÷èí íºõöºë ìàø ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã. Æèøýý íü: Áàðüæ áàé! Áàðüæ áàé! Õýìýýí àãààðò ºðãºãäñºí õ¿íä æèíòýé ã¿¿ðòýé ôåðìèéã õàðàíãàà Áóòîâ õýëëýý. Ãýíýò òýð ãàðàà îãöîìõîí ýðã¿¿ëæ äîîø áóóëãàâ. Ìàø íàðèéí õàðèóöëàãàòàé ìîíòàæ äóóñ÷ýý.
Áèä òýð äàðóéä íü åðºíõèé èíæåíåðýýñ ÿðèëöëàãà àâàõûã õ¿ññýí ÷ òýðáýýð:
-       ¯ã¿é ýý, ýíý óäàà áè ÷àäàõã¿é íü õýìýýí ãóéëàà.
-       Çà ÿàõàâ, Íèêîëàé Íèêîëàåâè÷ õýçýý?
-       Ìàðãààø ºã뺺
Øºíº öàñ îðñîí áà ºã뺺 íü Áóòîâûã áîãèíî õ¿ðýìòýé áàéõàä íü óóëçàâ. Ïëàíû çîõèöîëäîëãîîíû õóâüä Áóòîâ íýãýíä íü ïèäæàêòàé, íºãººä íü ºâëèéí õóâöàñòàé áàéõ íü ìîíòàæíû ¿ñðýëò ìýò áàéæ áîëíî.
Øèíýýð çóðàã àâñàí ãàçàðò íºãºº ë ã¿¿ð áàéãàà áîëîõîîð çóðàã àâàõàä áîëíî.
Õýðâýý òýð îäîí ìåäàëèà ç¿¿æ, ãî¸ëûí õóâöàñàà ºìñººä èðñýí áîë ýíý ÿðèëöëàãà áèäíèé õ¿ñýí õ¿ëýýñýí øèã áîëíî ãýæ íàéäàõ õýðýãã¿é.
-       Áóòîâ ã¿¿ð ð¿¿ õàðààä êàìåð ëóó ýðãýëýý.
-       Ýíý áîë ìàø íàðèéí ìîíòàæ áàéñàí þì õýìýýí ñººí㺠ÿäàðñàí õîîëîéãîîð òýð õýëëýý.
Êèíîíû áààòàð äàõèàä ë º÷èãäðèéí ñýòãýë õºäëºëèéí áàéäàëòàéãààðàà áàéëàà. Õýðâýý ººð ãàçàð çóðàã àâñàí áîë áèä èéì õýìæýýíä õ¿ð÷ ÷àäàõã¿é áàéñàí. Áóòîâ èõ ë áîäëîãîøèðñîí øèíæòýé, ãàäààä òºðõèéí ÿìàð ÷ ººð÷ëºëòã¿éãýýð áîäîæ ýõýëñýí áàéíà. Ýíý  ìàãàäã¿é ò¿¿íèé ñàÿõàí òóóëæ ºíãºð¿¿ëñýí äàðàìò áîëîí ñýíãýë õºäëºë äàõèí äóóðñàãäñàíààñ áëäñëí áàéæ áîëíî. Áóòîâûí àðä øèíý ã¿¿ðýýð çàì òàâèõ ìàøèí ÿâæ áàéâ. Õºõ öýíõýð ôîíîí äýýð ÁÀÌ-ûí ýýëæèò çàì áàÿñàë õººðòýéãýýð çóðàãäàæ ÿðèëöëàãà àìæèëòòàé áîëñîí áàéíà. Ìàãàäã¿é ýíý íü çóðàã àâàëòûí õ¿÷èí ç¿éëýýñ èë¿¿ ãîë ä¿ðèéí õ¿ðýýëýí áóé îð÷èí íºëººëñíèéõ þì. Äóðàã àâàëòàíä òîõèðñîí îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ íü õàðèóöëàãàòàé àæëûí àðãà áàðèëûí íýã þì. Çóðàã àâàõ îð÷íûã çºâ øèéäýýã¿éãýýñ êàìåðûí ºìíº áàéãàà õ¿íèéã ÷ ýâã¿é áàéäàëä îðóóëàõ þìóó ¿éë ÿâäëûí áîäèò ¿íýíèéã ¿ã¿é áîëãîæ ÷ áîëíî.
Õààíà? Ãýäýã àñóóëòàíä õàðèóëàõàä ñèíõðîí çóðàã àâàëòàà êèíîíû ä¿ðñëýëèéí á¿òöýä òóñëàõ òîäîðõîé óòãà àãóóëãà îðóóëàõ ôîíî, äåòàëóóä, ãîë ä¿ðèéí õ¿ðýýëýí áóé îð÷íû þìñ çýðãèéã áîäîëöîõ õýðýãòýé.
Õýçýý õýäèéä àâàõ âý? çóðãèéã àâàõ õ¿íèé ñýòãýë ñàíààíû áàéäàë, ÿðèëöëàãà, ºãºõ ñîíèðõîë áèé áîëñîí òýð  ìº÷èéã îëîõ õýðýãòýé. Ãîë áààòàð êàìåð äóó, ýñâýë ¿çýã÷èä ð¿¿ ÷ õàíäñàí áàé õàðèëöàõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü ¿çýã  ÷ áàéäàã. Õýðýâ ÿðèëöàã÷ ñîíèðõîëòîé ç¿éëèéã äóðñàí ñàíàæ ñýòãýëýýñýý ÿðèâàë ÿðèëöëàãà àìæèëòòàé áîëíî. Ãîë áààòàð ñýòãýëýý èëýðõèéëýí ÿðèõ áîäèò íºõöºë á¿ðäýýã¿é òîõèîëäîëä çóðàã àâàõ õýðýãã¿é. Ñèíõðîí çóðàã àâàëòûí õàìãèéí õàðèóöëàãàòàé áàéõ ç¿éëèéí íýã íü ò¿¿íèé îð÷èí íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõ àñóóäàë þì.
Þóíû òóõàé àñóóõ âý? ãýäýã íü ÿìàð çîðèëãîòîé ç¿éë ÿðüæ áàéíà ãýäãýýñ õàìààðàõ áà ò¿¿ãýýð òîäîðõîéëîãääîã. Íîë ä¿ðèéí ÿðèà íü ýìõ öýãöòýé áàéõ ¸ñòîé. Ñèíõðîí, ÿðèëöëàãà, êèíîíû ä¿ðñëýëèéí áàéãóóëàëòàíä çîãñîëòã¿é áàéõ íü ÷óõàë. Õýðýâ ÿðèà òàñàëäâàë ¿éë ÿâäàë òàñàëäñàí ìýò ñýòãýãäýë òºð¿¿ëäýã. Õàðèí ñýäâèéí äîòîîä ºðíºë ¿ðãýëæëýõ ¸ñòîé áà òýð áîäîë ñàíààíû òóõàé òîäîðõîéëñîí àñóóëò òàâèãäàõ ¿åä ãàð÷ èðýõ áîëîìæòîé. Àñóóëò òàâèõûí òóëä äàðààõ ç¿éëèéã ìýäýõ õýðýãòýé.
1.    Ãîë ä¿ðèéã ýçýìäýæ áóé àñóóäëóóä
2.    Ýíý àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä ò¿¿íèé îðîëöîõ áàéäàë
3.    Õ¿ðýýëýí áóé õ¿ì¿¿ñòýéãýý ãîë ä¿ðèéí õàðèëöàõ õàðèëöàà
4.    Êèíîíû ¿éë ÿâäàë äàõü ãîë áààòðûí õóâü òàâèëàí
5.    Ãîë ä¿ðèéí õ¿í ÷àíàðûí øèíæ¿¿ä
Ýíý á¿õ ìýäýýëëýýñ êàìåðèéí ºìíº çîãñîæ áóé õ¿íòýé áîäëîãîòîé ÿðèà ºðí¿¿ëýõ áîëîìæ ãàð÷ èðäýã. Óðüä÷èëàí òààâàðëàæ áóé õàðèóëòûí ñýäýâ ÷èãëýë íü ÷èí ñýòãýëýýñýý ÿðèàíä íü òàòàí îðóóëàõ õ¿÷èí ç¿éë áîëæ ºãäºã. ̺í àñóóëò áèé áîëãîõîä òóñàëäàã. “Àëü íýãýí ýïèçîòîä áè áààòàðòàà ÿìàð àñóóëò òàâèâ” ãýæ ººðººñºº áàéíãà àñóóäàã áà õýçýý ÷ òîäîðõîé õàðèó îëäîãã¿é. Ýíý íü ìºí ÷àíàðòàà áè ÿìàð ÷ àñóóëò òàâüäàãã¿é. Ýõëýõýýñ ºìíº æ¿æèãëýëèéí õóâüä áîäîæ ¿çñýí ÿðèàãàà ë áè ºðí¿¿ëäýã. ßìàð ÷ àñóóëò, ÿìàð ÷ õàðèóëò áàéäàãã¿é. Ǻâõºí ñàíàà áîäëûí ñîëèëöîî áàéäàã ãýæ Ä.À.Ëóíüêîâ øóóä /ñèíõðîí/ çóðàã àâàëòûí äàäëàãà òóðøëàãààñàà ñîíèðõîëòîéãîîð áè÷ñýí áàéäàã. Ãýâ÷ àñóóëò òàâèãäàæ áóé ìýò ë áàéäàã. Ýäíèé õîîðîíä ÿìàð õîëáîî áàéíà? ÿìàð áîäèò ¿íýíä íýãäýæ áàéíà? ýíý íü ìàø ýíãèéí àñóóëò. Àñóóëò ÿìàð áàéíà, õàðèóëò òèéì áàéíà. Áèä õ¿ì¿¿ñòýé õàðüöàíãàà þó ºãíº, òýäèé ÷èíýý ç¿éëèéã õ¿ëýýí àâäàã. ßðèàíû ñýäýâ, ÿðèëöàã÷èéíõàà ãàðãàæ áîëîõ ñàíàë áîäëûã çóðàã àâàëòûí ºìíº ìýäñýí áàéõ ¸ñòîé. Øóóä /ñèíõðîí/ ÿðèëöëàãà íü ãîë áààòðûí ìýäðýìæ ñýòãýõ¿éã íýýí, ò¿¿íèé äîòîîä åðòºíöºä íýâòðýí îðñîí ÿðèã÷ õ¿íèé õºðºã çóðàã þì. Ä.À.Ëóíüêîâ ñóðâàëæëàã÷, ñóðâàëæëóóëàã÷ õî¸ðûí õàðèëöààíû òóõàé áè÷èõäýý: “Êàìåðûí ºìíº óéòãàðòàéõàí ÿðèëöàã÷òàé ó÷ðàõäàà ò¿¿íä õàìàã õàëüñàà äýìèé çîðèóëàõã¿éãýýð áèä ÿðèàãàà ò¿ðãýí ººð÷èëäºã. ßàãààä áèäíèé ÿðèëöàã÷ ººðººð áàéæ áîëîõã¿é ãýæ”… õýðâýý áèä ò¿¿íä þó ÷ ºãººã¿é áîë þó ÷ àâ÷ ÷àäàõã¿é. ¯¿íä ë øóäàðãà ¸ñ áàéíà. Áèä òàâàí ìºíãºíèé îðîíä ðóáëü àâíà ãýæ íàéäíà ãýñýí ¿í. Òàâàí ìºí㺠òàâàí ìºí㺺ðºº, òàâàí ðóáëü ðóáëýýðýý ë ýðãýæ èðäýã. Òýãýýä ë ã¿éöýý. ßàõ ãýæ çóðàã àâàõ, õýíèéã, õààíà, õýçýý ãîë áààòðààñ þóã õýðõýí àñóóõ âý? ýíý á¿õ àñóóëòóóä õàìòäàà øèéäýãäýõ ¸ñòîé. Òýä õîîðîíäîî óÿëäàà õîëáîîòîéãîîð áèå áèåíýý òîäîðõîéëäîã. Òîîìñîðã¿é õàíäàõ íü åðºíõèé àìæèëòàíä ñºð㺺ð íºëººëäºã. Øóóä ñèíõðîí ñýòãýãäýë íü èõýíõäýý áàðèìòàò êèíîíä áàéäàã. Áàðèìòàò êèíîíû îïåðàòîðóóä øóóä ñèíõðîí ñýòãýãäëèéí óðàí ä¿ðñëýëäýý ñàíàà òàâèõûí òóëä óðàí ä¿ðñëýëä ñàíàà òàâèõ õýðýãòýé ãýæýý. Øóóä ñóðâàëæëàãàä ïëàíû á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòûã øèéäýõ, íýã ç¿éë íü ãîë ä¿ðèéí õàðöíû ÷èãëýë þì. ßðèà ÿàæ ºðíºõòýé óÿëäàí åðºíõèé ýïèçîäûí á¿òöýýñ õàìààð÷:
1.    Àñóóæ áóé õ¿í ÿðèëöàã÷ õî¸ðò êàäð áàéõ
2.    Àñóóëò ñîíñîãäîõ /êàäðûí öààíààñ/
3.    Àñóóëò êèíîíä îðîõã¿é áàéõ
4.    Îðîëöîã÷äûí ººð ººð ãàçðààñ /àëñààñ/ îðîëöóóëñàí øóóä çóðàã àâàëò
1.ßðèëöàã÷èä êàäðò áàéõ. Ãîë ä¿ðèéí õàðö ÿðèëöàã÷ ðóó ÷èãëýæ áàéõ ¸ñòîé. Ýïèçîä íü ÿðèëöàã÷äûí òîì ïëàí áà õî¸ð îðîëöîã÷èéí çóðàã àâàëòààñ á¿òýýæ áîëíî. Ãîë ä¿ðèéí çóðãààñ ñîíñîã÷èéí çóðàã òîìã¿é áàéõàä õÿíàëò òàâèõ íü ÷óõàë.
2. àñóóëò êàäðûí öààíààñ ºãºãäºõ. Èéì õýëáýðèéí ÿðèàíû ºìíº îïåðàòîð ñîíñîæ áóé õ¿í ðóó ÷èãë¿¿ëæ áýëäñýí áàéõ õýðýíòýé þì. Ýíý íü ñóðâàëæëàãûí ä¿ðñ, äóóíû ìîíòàæèéã õºíãºâ÷èëäºã. Õýðâýý õàðöíû ÷èãëýë õàðèóëòûí ¿åä òîì ïëàíààð àâàãäñàí áàéâàë ¿çýã÷äýä ¿ë ¿çýãäýõ ÿðèëöàã÷èéí òóõàé áóðóó îéëãîëò òºðäºãã¿é. Õýðâýý ÿðèã÷ îãöîì ººð òèéø õàíäàæ, ò¿¿íòýé ÿðüæ áóé õ¿í äýëãýö äýýð õàðàãäàõã¿é áîë ýíý íü àíõààðàë ñàðíèõ ìº÷èéã áðóëä¿¿ëäýã.
3. Òåêñòýíä àñóóëò îðîõã¿é áàéõ. Ýíý õýëáýðèéí ñóðâàëæëàãûí àãóóëãà íü òîäîðõîé áºãººä åðºíõèé óòãàòàé áàéäàã. Èéì ñýòãýãäëèéí çóðàã àâàëò íü ãîë ä¿ðèéí äîòîîä åðòºíöèéã íýýõ áàéäëûã áèé áîëãîæ, ¿çýã÷äèéã áîäîõîä õ¿ðãýæ òóñàëäàã. Ýíý ¿åä õàðö øóóä ¿çýã÷èä ð¿¿ ÷èãëýæ áàéõ õýðýãòýé. Ãîë ä¿ðòýé òîãòñîí ýíý õîëáîî íü ìàø ìýäðýìæòýé, õýëýãäýæ áóé ¿ãèéí ñýòãýãäëèéã õ¿÷òýé áîëãîõîä òóñàëäàã.
4. Õóóðìàã õàðèëöàí ÿðèà. ªºð ººð ãàçàðò, ººð ººð öàã õóãàöààíä áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéã ÿðèàíä òàòàí îðîëöóóëàõ ýíý àðãà íü ÿíç á¿ðèéí ¿çýë áîäëîîð òàéëáàðëàãääàã.
Èéì ýïèçîäûí ñóðâàëæëàãûí çóðàã àâàëò íü òîäîðõîé äàðààòàéãààð àâàãäàõ ¸ñòîé. ßðüæ áóé õ¿ì¿¿ñèéã çºâõºí óòãûí õóâüä áóñ ìºí ¿çýã÷òýé õîëáîõûí òóëä õàðö íü áèå áèåð¿¿ãýý ÷èãëýñýí áàéäàã. ¯¿íèé òóëä ÿðèàíä îðîëöîã÷äèéã õàìðàí áàðóóí, ç¿¿í òàëä áàéðëàëòàé ÿðüäàã. Ìîíòàæèíä  ñýòãýãäýë íü øóóä õîëáîãääîã áà óòãûí áà õýëáýðèéí õóâüä íýãäñýí ¿çýã÷ áà òåêñòèéí á¿òöèéã áèé áîëãîäîã. Èéì ñóðâàëæëàãàíä çóðàãëàà÷ ïëàíóóäòàé àíõààðàëòàé àæèëëàõ ¸ñòîé.Ýïèçîäûí ä¿ðñëýëèéí íýãäëèéã ýâääýã òóë ìàñøòàáûí îãöîì ººð÷ëºëò ýíä õýðýãã¿é. Á¿õ ÿðèàíóóä òîì ïëàíààð àâàãäñàíòàé óÿëäñàí ãîë ä¿ðèéí øèíæ ÷àíàð áà ÿðèãäñàí ç¿éëèéí ñýòãýãäëèéã ýð÷èìæ¿¿ëäýã. Ìàñøòàáûí ººð÷ëºëò¿¿äèéí òîäîðõîé õ¿÷èí ç¿éëèéí òóõàé ÿðüæ áóé ¿å, õèéñâýð ç¿éëèéí òóõàé çàí ÷àíàðûí àãóóëãàä õàíäóóëàõ õýðýãòýé. Ãîë ä¿ðèéí åðºíõèé õýëýëö¿¿ëãèéã òîì ïëàíààð àâäàã. “Áèä ÿàæ ¿çýãäýõã¿é áàéãàà ç¿éëèéã õàðäàã âý?, áèä òýäíèé ñàíàà áîäëûã äýëãýö äýýð õàðäàã” ãýæ Äçèãî Âåðòîâ ººðèéí “Àìüä õ¿íèéã õàéðëàõ õàéðûí òóõàé’ ºã¿¿ëýëäýý áè÷ñýí. Òîì ïëàíààð çóðàã àâàëò íü ýíý àþóëààñ çàéëñõèéëãýäýã. ßíç á¿ðèéí ñýäâèéã õºíäñºí óðò ÿðèëöëàãà á¿õ êèíîãîîð òàðõàõ áîëîâ÷ õýðýâ á¿õ ÿðèëöëàãàä ººð ç¿éë îðîëã¿é òîì ïëàíààð àâàãäñàí áîë ýíý íü ýñðýãýýð íºëººëäºãã¿é. Êèíîíû õýä õýäýí ¿éë ÿâäàëä ÿðèëöëàãà ãàðàõàä ¿çýã÷èä çîõèîìîë øèíæ òýìäã¿¿äèéã ìýäýðäýã áà ýíý óòãà ñàíààíû õóâüä áàòëàãäñàí íºõöºëä ÷ êèíîíû àãóóëãàä ÿðèëöëàãûí ÿíç á¿ðèéí õýñãèéã îðóóëàõàä ñààä áîëäîã. Òîì ïëàíòàé ÿðèëöëàãà êèíîíä ãîëëîí îðîîä áóñàä ÿíç á¿ðèéí ñýäýâòýé øóóä ÿðèëöëàãûí ïëàíóóäûã íýãòãýí ìîíòàæèëäàã. Ò¿¿íèé áàéðëàë íü òîäîðõîé áàðèìò, öàã õóãàöààíä õàìààðäàãã¿é. Ò¿¿íä çºâõºí öýâýð óòãà ñàíàà àãóóëàãääàã áà òýð íü ýíý çàð÷ìààðàà ÷ºëººòýé íýãääýã. Ãîë ä¿ð ò¿¿íèé îð÷íûã äåòàëóóäòàé õîëáîæ íàéðóóëàã÷ áà çóðàãëàà÷èéí öààøäûí íýã ¿éë ÿâäëûã íºãººòýé õîëáîõ ìîíòàæíû áîëîëöîîã áóé áîëãîäîã.
  

Баримтат кино...


                                        Áàðèìòàò êèíîíû êàäð ýïèçîä áà êèíî
Áàðèìòàò êèíî íü õ¿ðýýëýí áóé îð÷íû òóñãàë áîëîâ÷ àìüäðàëûí øóóä õóóëáàð áèø. Áàðèìòàò êèíîíû óðàí á¿òýýë÷ õî¸ð òàëòàé ¿éë ÿâö þì. Ìàòåðèàë íü çîõèîã÷îîñîî, çîõèîã÷ íü ìàòåðèàëäàà íºëººëäºã. Áàðèìòàò êèíî íü çóðàãëàà÷èéí åðòºíöèéã ìýäðýõ íýã õýëáýð þì. Çóðàãëàà÷èéí òîä òîìðóóí ä¿ðñýíä ÿìàðâàà íýãýí òàéëáàð õýðýãã¿é áºãººä çóðàãëàà÷ íü õ¿íèé õàðñíûã ä¿ãíýõ íýãòãýõ õàðüöóóëàõ ÷àäâàðò òóëãóóðëàñàí áàéäàã. Æèøýý íü: áàðààí îé øóãóéä òîä ãýðýëä õàðàãäàõ æèæèã õóñ ìîäíû òóðüõàí íàâ÷. Êàìåð óäààí äîîøèëíî. Öàãààí èõ áèå íü ñàëààëñàí ¿íäýñ ð¿¿ øèëæèíý. ¯íäýñí¿¿ä íü ãóó æàëãûã ñ¿ëæèí ãàçðûí ã¿íýýñ ñîðîõ øèã áàéíà. Èíãýæ “ñàéí áàéíà óó? ñóîìè” ãýäýã áàðèìòàò êèíî ýõýëäýã. Ýíý ìîäûã õàðààä ¿å äàìæñàí îé õàä àñãà áà íóóðòàé øèð¿¿í îð÷èíä àìüäàðäàã æèæèã ¿íäýñòíèé òýñâýð õàòóóæëûí òóõàé êàäð áàéõ íü øóóä îéëãîãääîã. Ýíý ¿çýñãýëýíò õóñ ìîä áîëîí áàéãàëèéí çîõèöîëäîîíä ôèííóóäûí àðäûí çàí òºëºâèéí áýëýã òýìäýã áîëñîí áàéíà. Æèæèãõýí ýñãèé ãóòàë ºìññºí õ¿¿õäèéí ìºð òºìºð çàì äýýã¿¿ð àëõàæ áàéíà.Êàìåð õîéíîîñ íü àâíà. Êàäðò ÁÀÌ-ûí àæèë÷èí Ïàâåë Ðîìàíîâ îõèíûã õºòëºí ÿâíà. Àìðàëòûí ºäºð ýöýã îõèí 2 çóãààëæ áàéíà. Òàâüñàí çàìûí òºãñãºëä î÷èõîä îõèí òºìºð çàìíààñ áàÿñãàëàíòàéãààð ãàçàð ëóó õàðàéí áóóæ öàñààð äàðàãäñàí àëñ ã¿éæ îäíî. Çóðàãëàà÷ Ì.Ïèíóñ åðäèéí àìüäðàë 2-ð ïëàíä îðñîí õýñãèéã àâñàí áàéíà. “ÁÀÌ-ûí òàòàõ õ¿÷” òåëåâèçèéí êèíîã àìðàëòûí ºäðèéí çóãààëãûí áàéäëààð òºãñãºñºí áàéíà. ¯¿ãýýð Ïàâåë Ðîìàíîâûí îõèí øèã èäýð çàëóó þì ãýæ îéëãóóëæ áàéãààã õýëäýã þì. Çàì òºìºðíººñ áóóãààä èðýýä¿éä ààâûíõ íü çàì òàâèõ ãàëò òýðýã äàâõèí ºíãºðºõ ç¿ã ã¿éñýí íü îéëãîìæòîé áîëñîí áàéíà. Ò¿¿íèé óðàãø òýì¿¿ëñýí áàÿñãàëàíò çàëóó ä¿ð íü ÁÀÌ-ûã á¿òýýí áîñãîã÷ öîãëîã çàëóó ¿å ºñºí áîéæèõûã õàðóóëæýý. Æèæèã îõèíû õîéíîîñ ìàø èòãýëòýé ò¿¿íèé ýöýã àëõàæ áàéâ. ßìàð íýãýí òàéëáàðã¿é õºãæèì ýãøèãëýñýí ÿâäàë òºãñãºëèéí áýëýã òýìäãèéí áàéäàëòàé áîëãîñîí áàéíà. Á¿ñëýëòýíä áóþó Ñåâàñòîïåëèéã õàìãààëæ áóé äàé÷èä äàéñíû ç¿ã ãàë íýýæ áàéíà. “Ôàøèñòóóäûí õàð ¿õýë”  ãýæ íýðëýñýí òýíãèñèéí ÿâãàí öýðýã õîòûí çàõàä õàìãààëàëòûã áàðüæ áàéíà. Äàâøèëòàíä îðîõ ñèãíàë, çàëóó óñàí öýðýã òºìºð ìàëãàéãàà àâ÷ õàÿàä ºâºð äîòðîîñîî ôëîòûí ìàëãàéãàà ºìñººä îêîïíîîñ ãàðíà. Ôðîíòûí çóðàãëàà÷ Â.Ìèêîøêèéí àâñàí ýíý ä¿ðñ Ñåâàñòîïëûí óñàí öýðãèéí ä¿ðèéã õ¿ì¿¿ñèéí áàõàðõàë ¿¿ðä ¿ëäýýñýí þì. Ò¿¿íèé ýíãèéí ýíý ¿éëäýë íü óñàí öýðãèéí ýð çîðèãîî ¿éëäëýýð õÿçãààðã¿é çîðèã óñàí öýðýã õàìààðëààðàà áàõàðõñàí ä¿ð äàéñíûã ¿çýí ÿäñàí áàéäàë íü èëýð÷ áàéíà. Òýð ñóì íýâòðýõã¿é òºìºð ìàëãàéãààðàà òîëãîéãîî õàìãààëàõ ¸ñòîéãîî ìýäýõ áîëîâ÷ ººðèéí áàõàðõàë áîëñîí óñàí öýðãèéí ìàëãàéãàà ºìñ÷ áàéíà. Áîëçîøã¿é ¿õëèéí ºìíº óñàí öýðãèéí õàð ìàëãàé ¿çýã÷äýä Ñåâàñòîïëûã áààòàðëàãààð õàìãààëñàí óñàí öýðã¿¿äèéí ñýòãýëèéí òýíõýý ýð çîðèãèéã õàðóóëñàí. Ãàíöààðàà  êàäð íü ¿çýã÷äýä äàëä óòãûã îéëãóóëæ ÷àäàõã¿é. Ýíä çóðàãëàà÷èéí ãîë ¿¿ðýã íü á¿õ õîëáîîñóóäûã áîäîæ êàäðûã õýëáýðýýð áèø óòãà ñàíààíû àãóóëãààð áàÿëàã áîëñîí áàéíà. Æèðèéí ìýäýýëýë áèø ¿çýã÷äèéí í¿äíèé ºìíº ¿éë ÿâäëûã òîäîòãîí õàðóóëñàí óòãà íü õ¿ì¿¿ñèéí ñýòãýëèéí õºäëºëèéã èëýðõèéëñýí êàäð áîëñîí áàéíà.
 Íàìãàí äóíäóóð ÿâæ áóé ÿâãàí öýðýã-ìýäýýëýë
ÿí îéí äóíäóóð ÿâæ áóé ïàðòèçààíóóä-ìýäýýëýë
Ýíý êàäðóóäûã àíõààðàëòàé õàðàõ þì áîë öýðãèéí õ¿íä àëõààíààñ ººð ç¿éëèéã õàðæ áîëíî. Ôàøèñò ãåðìàíû òîëãîéëîã÷èäèéã ÿëãàæ áóé Íþðíáåðãèéí ø¿¿õèéí çààë. Áîñ ø¿¿ã÷ èðæ áàéíà ãýæ ìýäýýëíý. Øèðýýíèé ñºõºãäºæ áóé òàâöàíãóóäûí òàñ òàñ õèéõ äóó á¿ãä áîñ÷ áàéíà. “Àðä ò¿ìíèé ø¿¿õ” êèíîíû ðåæèññ¸ð Ð.Êàðìåí ýïèçîäûã ººð ìàÿãààð ìîíòàæèëæ çàðûã àíõààðóóëñàí ¿ãíèé õîéíîîñ áàðèìòàò ä¿ðñ¿¿äèéã îðóóëæýý. Íàìãàí äóíäóóð ÿâàõ ÿâãàí öýðýã îé øóãóéã òóóëàõ ïàðòèçààíóóä Óóë ðóó õ¿íä èõ áóóãàà ÷èðýõ öýðã¿¿ä Ø¿¿ã÷ ïðîêóðîðóóä óäààí õ¿íä çàìààð èéøýý èðñýí ãýæ äèêòîð óíøèæ áàéíà. Äýëãýöýíä öýðã¿¿ä ÿâæ áàéíà. áîðîî øàâõé ëàã øàâðààñ õºëºº àðàéõèéí ñóãàëæ óðàãø ç¿òãýõ ÿâãàí öýðã¿¿ä. Àóãàà ýõ îðíû äàéíû öýðã¿¿ä ÿâæ áàéíà. Ýïèçîòîä “Àëóóð÷èä ìèíü ÷è÷èðöãýý” ø¿¿õ öàã áîëëîî ãýñýí ¿ãýýð òºãñºæ áàéíà. Äàõèàä êàìåð ø¿¿õèéí òàõèìä áóöàæ òýíä á¿ãä ñóóæ ýýëæèò ø¿¿õ õóðàë ýõýëæ áàéíà. Ýäãýýð êàäðóóäûí ñîëèëò íü õóóëü÷èä ôàøèçìòàé áàéëäàæ òýäíèé ýñðýã áàéæ õîõèðñîí á¿õ õ¿íèé íýðèéí ºìíººñ ø¿¿æ áàéíà ãýäãèéã ãàðãàñíààð ñýòãýëèéí ìàø èõ õºäëºëèéã òºð¿¿ëñýí ø¿¿õ àæèëëàãàà áàéäàã. Äýýð äóðüäñàí æèøýýí¿¿ä íü áàðèìòàò êèíîíû çóðàãëàà÷ õ¿ì¿¿ñèéí äîòîîä ñýòãýë ñàíààíû õºäëºëèéã ãàðãàõàä ìàø îíîâ÷òîé àâñàí, äàëä ñàíààã èëýðõèéëñýí áýëýãäëèéí ÷àíàðòàé êàäðóóä áîëñîí þì. Ýíý ìýò÷èëýí îëîí æèøýýí¿¿äèéã äóðüäàæ áîëîõ þì. Îëîí êàäð íèéëæ ïëàí áîëíî. Êèíîíû êàäðóóäûã õýçýý ÷ áóñàä êàäðóóäààñ ñàëãàí äàí ãàíöààð íü ¿çýæ áîëäîãã¿é. Êèíîíû õàëüñàí äýýð áóóëãàñàí çóðàã á¿õèé êàäðóóäûã õýä õýäýí ¿å íèéëæ ¿ã áîëäîã ïðîöåññòîé àäèëòãàæ áîëîõ þì. Ãýõäýý êèíîíû êàäðûã íèéòýä íü áàñ êàäð á¿ðýýð íü ñàëãàæ ñóäëàõ íü áàéäàã. Åðäèéí àìüäðàë äýýð áîë êàäð òóñ òóñäàà áèå äààãààä áàéäàãã¿é ó÷èð íü êàäð áîëãîí õàíãàëòòàé ìýäýýëýë àãóóëæ ÷àääàãã¿é. ¯éë ÿâäëûí ºðíºëèéí ¿åä êàäð íü óòãà àãóóëãûã õàðóóëàõ öîãö õîëáîîñíû íýãýí íýãæ áîëäîã. Èéìýýñ êèíî çóðàãëàà÷ õ¿íèé óðàí á¿òýýëèéí çîðèëãî íü ãàíö íýã êàäðò çîðèóëàãääàãã¿é íèéò óðàí á¿òýýëèéã íü õàìàðñàí áàéäàã. Çóðàã àâñàí ìàø îëîí òîîíû õàëüñíààñ çºâõºí óðàí á¿òýýëèéí óòãà ñàíààã íü ¿íýí çºâ ãàðãàæ ÷àäàõóéö êàäðóóäûã øèëæ ñîíãîí ýâë¿¿ëæ /ìîíòàæ/ êèíî á¿òýýäýã. ¯¿íä çóðàãëàà÷ øààðäëàãà õàíãàõóéö óðàí ñàéõíû áîëîí óòãà àãóóëãûí õóâüä ìýäðýìæòýé çóðàã àâñàí áàéõ íü ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý.
Çóðàãëàà÷ íü êèíî çóðàã àâ÷ áàéõ ¿åäýý êàäðûí çîõèîìæ ä¿ðñèéí òîäîë ãýðýë, õºäºë㺺í, çóðãàà àâàõóóëæ áàéãàà õ¿íèé áàéäàë çýðýã èõ îëîí ç¿éëèéã äàíãààðàà øàãàéí õÿíàõ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýíý. Õàðèí íàéðóóëàã÷ çóðãèéã íü àâ÷ áàéãàà õ¿íèé ¿éëäýë õºäºë㺺í ÿðüæ áàéãàà ÿðèàíûõ íü óòãà ó÷èð ç¿éí óÿëäàà õîëáîî àãóóëãà çýðýãò ãîë÷ëîí àíõààðäàã. Èéíõ¿¿ çóðàãëàà÷ íàéðóóëàã÷ 2 íýã ¿éë ÿâäëûã ººð ººðèéíõººðºº õàðæ òýð á¿õýí àâñàí êàäðò íü íýãääýã áîëîõîîð òýäíèé àæèë íýãäìýë øèíæ ÷àíàðòàé áàéäàã þì. Êèíîíû çóðãèéã èõýâ÷ëýí ¿éë ÿâäëûí äàðààëëààð íü àâäàã. ßâöûí äóíä êèíîíû ¿éë ÿâäàë óòãà ñàíààã óëàì á¿ð áàÿæóóëæ áîëîõóéö ìàòåðèàëóóä õóðèìòëàãäâàë õýðýãòýé õýñýãò íü îðóóëàí àøèãëàõ íü áèé. Åð íü ôîòî çóðàã÷èí òóõàéí íýã àãøèíã ãýðýë çóðãèéí õàëüñàíäàà áóóëãàõûã ýðõýìëýäýã áîë êèíî çóðàãëàà÷ õ¿í àæëûí ÿâöûã ýðõýìëýõ ¸ñòîé. Êèíîíû çóðãàà òóñ òóñàä íü àâñàí çóðàãëàà÷ íèéò êèíîíûõîî óòãà ñàíàà ñýòãýë õºäëºëèéí òîðãîí àãøèíã á¿ðýí ã¿éöýò ãàðãàæ ÷àääàãã¿é. Ñàíàìñàðã¿é òîõèîëäëîîð ñàéõàí çóðàã ãàðàõ áàéõ ãýæ áîäñîí çóðàãëàà÷ õýçýý÷ ¿éë ÿâäëûí óòãà àãóóëãàä òîõèðñîí çîõèîìæ á¿õèé çóðàã àâ÷ ÷àääàãã¿é. Àâàõ çóðãàà îéðîëöîîãîîð áàðèìæààëàõ çîõèîëûí òàëààð òîäîðõîé áóñ ìýäëýãòýé áàéõ ä¿ðñèéí àãóóëãûã á¿ðýí ãàðãàõã¿é áàéõ íü êèíîíû ä¿ðñëýõ óðëàãò õàðø áºãººä èíãýæ àâñàí êàäðóóä íü àøèãòàé êàäð áîëæ ÷àääàãã¿é. Ïëàíàà õýðõýí òàâèõàà çóðàãëàà÷ íàéðóóëàã÷ 2 ñàéòàð òîõèðîõ õýðýãòýé. Ïëàí ãýäýã áîë çóðàãëàà÷ êàìåðàà çàëãààä óíòðààõ õ¿ðòýë ¿ðãýëæë¿¿ëýí àâñàí ä¿ðñèéã íèéòýä íü õýëäýã. Ïëàíû ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà õýäõýí ñåêóíä ÷ áàéæ áîëíî. Êèíîíû êàäð á¿ð êèíî óðëàí á¿òýýõ í¿ñýð èõ àæëûí ¿íäñýí õýñýã áºãººä çóðàãëàà÷ õ¿íýýñ ºíäºð ìýäðýìæ à÷ààëàë èõòýé á¿òýýë÷ àæèëëàãàà ºíäºð õàðèóöëàãûã øààðääàã. Ò¿¿íèé àâñàí õ¿íèé ñýòãýëèéã õºäºëãºõ êèíî ä¿ðñ íü áóñàä óðàí á¿òýýë÷äèéí àæèëòàé íèéöñýí íýãäìýë áàéõ ¸ñòîé. Ýïèçîä íü êèíîíû äàðààãèéí èë¿¿ òºâºãòýé ¿å øàò. Íàéðóóëàã÷èéí ýâë¿¿ëñýí êàäð ïëàíóóä íèéëæ òîäîðõîé íýã àãóóëãà ñàíààã èëýðõèéëñíýýð ýâë¿¿ëãèéí ºã¿¿ëáýð áóþó ýâë¿¿ëãèéí õýñýã ýïèçîä áîëäîã.
Ýïèçîäûã äîòîð íü ýíãèéí áîëîîä íèéëìýë ãýæ õî¸ð õóâààãääàã. Õýñýã áîëãîí òîäîðõîé á¿òýöòýé ¿¿ðýã çîðèëãî àãóóëãàòé áàéõ ¸ñòîé. Ýïçîä íü êèíîíû á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëäîã. Áàðàã áè÷èë êèíî ãýæ ¿çýæ áîëîõ áîëîâ÷ ¿éë ÿâäàë íü òºãñººã¿é áàéàíà. Ýâë¿¿ëãèéí õýñãèéã èë¿¿ õ¿÷òýé èë¿¿ èõ óòãà ñàíàà àãóóëñàí ìàÿãààð õèéæ íýãòãýñýíýýð ñàéí êèíî õèéõ íºõöºë á¿ðäýíý. Êèíî ôèëüì ýíý áîë êèíîíû á¿õ êàäð ýâë¿¿ëãèéí õýñãèéí íàðèéí òºâºãòýé öîãö õîëáîîñ á¿òýýë þì. Êèíîíû á¿õ ä¿ðñèéã äóó àâèà õºãæèìòýé íàðèéâ÷ëàí ýâë¿¿ëæ êèíîã á¿òýýäýã. ̺í êèíîíû óòãà ñàíààã õýðõýí ãàðãàõ õ¿íèé ñýòãýëèéã õýðõýí õºäºëãºõ êèíîã ÿìàð ºí㺠àÿñòàé õèéõ åðºíõèé óòãà ñàíààã íü æèæèã ¿éë ÿâäëóóäòàé õýðõýí õîëáîõ çýðãýý óðüä÷èëàí øéèäñýí áàéäàã. Áàðèìòàò êèíîíû çóðàãëàà÷ õ¿íèé õóâüä àâ÷ áóé êàäð á¿ð èðýýä¿éä õýðõýí òºãñºõ íü ìýäýãäýýã¿é áàéãàà ¿éë ÿâäëûí íýãýí õýñýã áîëíî ãýäãèéã ñàéòàð óõàìñàðëàõ õýðýãòýé. Èéì òîõèîëäîëä êèíî çóðàãëàà÷ õ¿í òóõàéí ¿éë ÿâäëûí òàëààð ìàø ºðãºí ìýäëýãòýé áàéõ íü õîæèì õýðýã áîëîõóéö çóðãèéã ºíººäºð àâàõàä òóñàëäàã. Ìýðãýæëèéí àëäàà ãàðãàõ òîäîðõîé áóñ áàéð ñóóðüòàé áàéõ ÿã øààðëàãàòàé àãøèí õ¿íèé çóðãèéã àâ÷ ÷àäàõã¿é áàéõ íü ¿éë ÿâäëûí ¿íý öýíèéã áóóðóóëààä çîãñîõã¿é çàðèì ¿åä ¿éë ÿâäëûã ìóøãèí ãóéâóóëàõàä õ¿ðãýäýã. Áîëñîí ÿâäëûí ¿íýí áîäèò áàéäàë ìºí ÷àíàðûã îéëãîõ ò¿¿õýí áàðèìòûã õîé÷ ¿åäýý ¿ëäýýõýä òóñ áîëîõóéö êàäð á¿ðèéã íýãòãýí ýâë¿¿ëýã õèéäýã.
Çóðàãëàà÷ õ¿í áîëæ áàéãàà ¿éë ÿâäëûí õàìãèéí ÷óõàë õýñãèéã íü îëæ àâàõã¿é õàðñàí òààðñàí áîëãîíîî àâààä áàéâàë ìýäýýëëèéí ¿íý öýíý óòãà ñàíàà àëäàãäàõàä õ¿ðíý.

        Баримтат киноны материалд орон зай цаг хугацааг дүрслэх.

Орон зай
Ах дүү Люмьерийн авсан кино зураг дээр галт тэрэг үзэгчид рүү чиглэн ирэх үед , тэд сандлаасаа босч байсан гэдэг. Энэ нь гурав дахь хэмжүүрийн дүрслэл кинонд боломжтой болохыг харуулсан хэрэг болжээ. Кино дүрслэлийг хүний ухамсар гурван хэмжээст хүлээн авдаг. Бид орон зайн чиглэлийг дараах доор дурьдсан зүйл тодорхой болох үед мэдэрдэг.
1.                 Øóãàман алслалт
2.                 Àãààðûí ºíãºíèé àëñëàëò
3.                 Оптикийн алслалт
4.                 Камерийн харах өнцөгөөс бие биенээ хааж байгаа биетийн байрлал.
5.                 Эзэлхүүн ба уртыг дүрсэлсэн гэрлийн зохион байгуулалт.
6.                 Динамик алслалт
Эрт цагт уран зураачид ажиглалтаас янз бүрийн зайтайгаар биетийг дүрслэхдээ төрөл бүрийн арга барилыг хэрэглэдэг байсан. Орон зайд байгаа дүрс болон биетийн байрлалыг ямар зарчимаар авахад, зураглаач толгойгоо зовоох хэрэггүй. Энэ асуудлыг кино камерийн тусламжтайгаар шийдвэрлэнэ. Үүний тулд төв проекцийн шугамыг ойлгох хэрэгтэй. Проекцийн шугамууд биетийн урд галын гол цэг дээр нийлээд, цааш үргэлжлэн кадрын хавтгай дээрх параметр хэмжигдхүүнийг заана. Энэ бол алслалт буюу төв проекци юм. Хүний нүдэнд үзэгдэж байгаа бүх дүрслэл нь алслалын хуулинд захирагдана. Бидний харах аппарат нь ижил өндөртэй биетүүд холдох тусмаа жижигрэн харагдах байдлаар зохион байгуулагдсан байдаг. Ïàðалел шугамууд пь алслан явсаар нэг цэг дээр нийлнэ. Үүнийг нийлэх гол цэг гэж нэрлэнэ. Бидний хүлээн авах сэтгэл зүйн бодит байдалтай байгаа эд зүйл, пàралел шугамууд нь масøтабын хувьд жижгэрч байгааг ойлгохдоо ажиглагчаас биетийг холдуулсны үр дүн гэж үздэг. Ийм маягаар бид гурван хэмжээст ертөнцийг кинонд хавтгай хэлбэрээр мэддэг.
Зураг авалтын үед орон зайг бий болгож гурван хэмжээсийг өгч чадах шугаман гадаргууг сонгох хэрэгтэй юм. Төмөр замын рельс, замын тууз нэгэн ижил эгнээ барилгууд нэгэн төрлийн биетүүдийн дараалласан хэмнэл нь гурван хэмжүүрт орон зайг бий болгоход онцгой тааламжтай зохиомжийн материал болдог. Дараах гурван кадрыг харьцуулж харъя.
Кадр 1. Хажуугаас авсан байдал. Энэ бол амжилтгүй хувилбар. Хэн ч үүний гүнийг мэдэхгүй.
Кадр 2. Урдаас авсан байдал. Төмөр замын рельс нийлэх цэгийн доод өнцөгт чиглэсэн байна. Гэвч галт тэрэгний байдал бүхэлдээ алслал хаана байгааг хэлж өгөхгүй. Яагаад гэвэл галт тэрэгний толгой хэсэг түүнийг хаасан байна.
Кадр 3. Диагналын байрлал. Төмер замын рельсийн шугам багассаар байгаа нь алсдалтыг тодорхой харуулна. Вагонууд цаашлах тусам жижгэрч байгаа нь гурван хэмжүүрт байгааг батлах бөгөөд, энэ кадрын гүнийг тодорхой харуулсан зохистой хувилбар болно.

Агаарын алслалт
Л.да Винчи нэгэнтээ агаарын нөлөº үзэгчдэд нөлөөлдгийг ажиглажээ. Зураг авч байгаа камераас агаар дах гэрэл холдох тусам бүдгэрч зөөлөн болдог. Өнгөний цул байдал буурна. Энэ бол агаарын алслалт юм. Утаа униар, манан, бороо, усан дотор гэх мэт өвөрмөц нөхцºлд зураг авах нь орон зайг алга болгох нөхцлийг бүрэлдүүлнэ. Өнгөний алслалт эсрэг гэрэлтүүлгийг гаргаж ирдэг. Нарны туяа агаарыг нэвтлэн биетээс камерт буцаж ирэхдээ гэрлийн хурц цацраг манан бий болгодог. Ингэж үүссэн утаа манан өнгө ба будгийг зөөллөж детальт биеийн ерөнхий төлөв байдлыг халхалдаг. Энэ эфект нь үзэгчдийн харах цэгээс холдох тусам ихсэж. арын планыг гайхамшигтай дэвсгэр фон болгодог. Ингэснээр өмнөх ойрын планыг улам гоё дүрслэлтэй болгон тодруулдаг. Дэлгэцэнд гарч байгаа өнгө гэрлийн уналт нь оптикийн тэнхлэгийн дагуу хөдөлж байгаа биетийн эрч хөдөлгөөнийг тод томруун харуулна.

Оптикийн алслалт
Сюжетэд байх чухал кадрын цэг үргэлж фокусанд оршино. Энэ үндсэн дээр зураглаачийн оптиктой ажиллах ажил нь харааны аппаратын сэтгэл зүйн физик хуулин дээр үндэслэгддэг. Хүний нүд үргэлж сонирхож байгаа зүйл рүүгээ фокусаа тусгадаг. Зураг авалтын үед фокусыг нэг биетээс нөгөө биет рүү шилжүүлэх замаар үзэгчдэд орон зайн баримжаа мэдрэмж өгнө.

             Камерийн харах өнцөгөөс бие биенээ хааж байгаа биетийн байрлал.
Харааны бүсэд оршиж байгаа бүх зүйлүүд нь зураглаачид юмсын байрлалыг тодорхой харуулахад туслана. Фото зурагт композицийг байрлуулахаас эхэлдэг. Зарим биетүүд нөгөөгөө далдалж хааж байдаг. Þу нь ойр, юу нь хол байгааг харуулж өгөхийн тулд хөдөлгөөнийг ашиглана. Жишээлэхэд, оптикийн тэнхлэгт перпентèêóëÿраар хөдөлж байгаа галт тэрэг хадан цохионы цаана алга болно. Энэ юу гэсэн үг вэ, гэвэл хадан цохио операторò илүү ойрхон байна гэсэн үг. Хэрэв хадан цохионы хэсэг галт тэрэгний хэсэгт дарагдан алга болох юм бол үзэгчдэд төмөр зам ойрхон байна. Õадан цохио хол байна гэсýн үг.


Эзэлхүүн ба уртыг дүрсэлсэн гэрлийн зохион байгуулалт.
Хажуугийн гэрэлтүүлэг нь эзэлхүүн, орон зайн гүнийг òодорхой гаргана. Эсрэг гэрýлтүүлэг нь биет. Эд юмсыг арын планаас нь салгаж харуулна. Шууд нарны тусгалд гэрэлтсэн, чанх урдаас тавьсан лампын гэрэлд улайссан, сарнисан гэрэлд урссан гэх мэт өөр сэтгэгдэл төрүүлнэ. Ийм шинж чанарын гэрэлтүүлэг нь тухайн эд зүйлсийн хэлбэр эзэлхүүнийг тодорхойлоход бус, харин дүрслэлийг хавтгай болгож, орон зайн байдлыг бүрхэгдүүлдэг. Эндээс дүгнэн үзвэл, орчныг харуулахдаа тоомжиргүй хандвал болж байгаа үйл явдлын мөн чанарыг өөрчилж, түүний ааш араншингийн илэрхийлэх боломжийг багасгана. Жишээ нь, уулчин, автомашины жолîîчийг харуулахдаа, орон зайны боломжийг алдах юм бол зохиолын баатрын үйл хөдлөл, хөдөлмөрëөн гаргасан зүйлийг үгүй хийнэ.

Динамик алслалт.



          Үзэг÷ид рүү чиглэсэн галт тэрэгаээс хэн ч босч зугатаагүй. Эдгээр кино зургууд нь динамик агшныг бий болгож хуурмаг орон зайг төрүүлж өгдөг. Кадрын гүнийг динамик дүрслэлээр гаргахдаа 2 аргаар гаргаж болно. Үүнд, харааны талбайд хөдлөж байгаа биетэд хандуулах. Нөгөө арга нъ хөдөлгөөнт камерийг хэрэглэх явдал байдаг. Хүний нүдний харааны онцог нь ойролцоогоор 30 - 40 градусаар хязгаарлагддаг. Богино тусгалт оптик нь алслалтыг ихэсгэж ººрчилнº. Давших хºäºë㺺нийг улам хурдан болгоно. Динамик алслалтыг уран сайхны дүрслэлийн арга барилд ашигладаг. Урт тусгалтай оптикийн харааны бага өнцөг нь биетийн бодит төрхийг өөрчилнө. Камер руу очиж байгаа болон камераас холдож байгаа биетүүд нь санаанд багтамгүй эффектийг үзүүлдэг. Энд цаг хугацааны хүчин зүйл гол үүрэг гүйцэтгэдэг. Хэрэв егөгдсөн цаг хугацааны хэсэгт биет масштабын хувьд ººð÷ëºã人ã¿é байхад сэтгэл зүйн хувьд хөдөлгөөн нь удаан байсан гэсэн мэдрэмжийг өгдөг. Кадр доторх хөдөлгөөн динамик алслалтын шинж төрхийг нээж, бусад арга барилын тусламжтайгаар кадрын гүнийг харуулахад зориуллагдаг.



                                                Êèíîíû öàã õóãàöàà
Äэлхий дээр хөдөлж байгаа маòåаас өөр ямарч зүйл оршин баéдаггүй хөдөлж байгаа матер орон зайд ч, цаг хугацаанд ч, өөрөөр хөдөлж чадахгүй... гэж В.И.Ленин бичжээ. Урлагийн янз бүрийн төрөл цаг хугацааны категорийг янз бүрээр тусган авдаг. Гэвч тэдгээрээс зарим нь үйл явдал, үзэгдлийн бодит хөгжлийг харуулахад захирагдсан байдаг,
Баримал, уран зураг, гэрэл зураг . Уран бүтээлчийн эдгээр бүтээл нь статик байдаг. Цаг хугацааны хүчин зүйлийг төсөөлөхдөө өмнөх амьдралын туршлагаа ашигладаг.
Дуу, бүжиг, хөгжмийн бүтээл. Бүтэýлтэй харьцах нь зохиолчийн санааг дахин бий болгохтой адил чанартай. Үзэгчид болон сонсогчдын хувьд цаг хугацаа бодитой.
Роман, шүлэг, тэмдэглэл. Цаг хугацааны тухай үг мэдээллэнэ. Уран зохиол болж байгаа үйл явдлын цаг хутацаанд чөлөөтэй нэвтэрнэ. Хүний оюун ухаан бодит цаг хугацааг мэдрэхгүйгээр хийсвэр төсөөлөлд бэлтгэгдсэн байдаг. Бидний төсөөлºл цаг хугацаанд янз бүрийн уртаар нэвтэрч, өнгөрсөн цагт очих буюу, эсвэл буцаж ирнэ.
Театрын жүжиг. Жүжгийн баатрóуд болон зааланд суусан үзэгчдэд цаг хугацаа адилхан өнгөрнө. Цаг хугацаа бодит бөгөөд жүжгийн завсарлага түр зогсооно. Жүжиг эхлэмэц цаг хугацаа дахин бодит утгатай болно. жүжигчид дахин тоглож эхэлснээр үйл явдлыг өрнүүлэн үргэлжлүүлнэ.
Кино. Уран сайхны ч , браимтат кино ч үйл явдал цаг хугацааны дотор өрнөн хөгждөг. Киноны баатрууд үзэгчид нэгэн ижил цаг хугауааны хэсэгт амьдарна. Дэлгэцэн дээр бодит үнэний хуурмаг тусгал бууна. Үүгээрээ театртай адилхан. Тийм боловч, кино монтаж киноны техник нь уран бүтээлч цаг хугацааны агуу хүчин зүйлийг ýçýìääýã. Ийм боломж урлагийн бусад төрөлд олддоггүй.
Цаг хугацааны тухай гүнзгий төсөөлөл нь киночдод амархан ирээгүй юм. Жишээ нь, камерийг галт тэрэг дотор суурилуулжээ. Галт тэрýãíýýñ á¿õ зоригч бууна. Вагон хоосорно. Дараагийн кадрт вокзал харагдана. Тавцан дээр хүмүүс хүлээнэ. Уурын галт òэрэг òавцанд ойртон зогсоно. Вагоноос энэ удаа гадна талаас харагдах байдлаар өнөөх зорчигчид, хоёр дахиа бууна. Энэ бол 1904 онд Ж.Мельесийн байж боломгүй аялал кинонд нэгэн ижил агшинг хоёр дахин давтсан. Õүмүүсийг гайхаж цочирдуулсан хэсэг юм. Гэхдээ иймэрхүү кадрууд нь зүгээр л нэг кино трюк юм. Тухайн үед зөвхөн үзэгчдэд ч бус, кино хийж байсан хүмүүст ч киноны цаг хутацааны онöлог танигдаагүй байлаа. Өнººдºр бид цаг хугацааны олоí үзэгдëèéí òалаар мэддэг болжээ. Óран сайхны болон баримтат киноны зураглаач нь мэргэжлээ өндөр чанартай эзэмшихийн тулд янз бүрийн нөхцөлд үйлдвэрлэлийн болоод уран бүтээлийн үүрэг даалгаврыг шийдвэрлэхэд ºөрийгөө бэлэн байлгах ёстой. Үүнд нэмж хэлэхэд зөвхөн авьяас чадвар, мэргэжилдээ дадсан байдлаас гадна байнга амьдралд идэвхитэй бөгөед иргэний зоригтой оролцож байхыг эрмэлзэх нь зүйтэй.