Зураглаач мэргэжил асуудал #1
Намайг анх их сургуулиа төгсөж байх (2012онд) үед мэргэжилдээ хайртай байх, ур чадвараа хөгжүүлэх гэдэг нь нийгмийн үнэт зүйл байсан бол одоо залуусын хувьд "хурдан баяжих", "амжилттай харагдах" гэдэг нь илүү чухал болсон.
Зураглаач мэргэжилд шинээр орж ирж буй залуус кино, реклам гэх мэт том төслүүдэд шууд оролцож, өндөр цалинтай, "гялалзсан" амьдралыг төсөөлдөг байж болно. Гэтэл бодит байдал дээр зураглаач мэргэжил эхний шатандаа маш их тэвчээр, техникийн мэдлэг, туршлага шаарддаг. Камерын линзээс эхлээд гэрэлтүүлэг, өнцөг сонгох, пост-продакшны үндсийг ойлгох гээд суурь ур чадваруудыг эзэмшихэд хэдэн жил ч шаардлагатай болдог. (5-10жил)
Зураглаач мэргэжилд удаан хугацаанд суралцаж, туршлага хуримтлуулах гэдэг нь "хурдан баяжих" зорилготой нийцэхгүй. Тиймээс тэд энэ мэргэжлийг сонирхохоо больж, харин богино хугацаанд өндөр цалин авчих санаатай л зүтгээд байгаа…олон нийтийн сүлжээнд "24 цагийн дотор кино хийсэн түүх" эсвэл "TikTok дээр нэг видеогоор танигдсан" гэх мэт амжилтын түүхүүд хэт их харагддаг.
Энэ нь залууст "Би яагаад ийм удаан суралцах ёстой вэ?" гэсэн бодол төрүүлж, мэргэжлээсээ татгалзахад хүргэж байна.
Зураглаач мэргэжил гэдэг бол урт хугацааны сургалт, дадлага, тэвчээр шаардлагатай талаар хэн ч маргахгүй биз.
Гэхдээ бид сургалтын 4 жилийн талаар бодох хэрэгтэй!!! Зураглаач мэргэжил нь урлаг, техник, технологийн уялдааг шаарддаг өвөрмөц онцлогтой бөгөөд мэргэжлийн боловсрол эзэмшихэд 4 жил шаардлагатай байдаг. (Мэргэжил сургалтын төвөөр 2,5 жилээр хичээл ордог. Гэхдээ мэргэжил биш техникч, туслах бэлдэж байгаа…)
Монголд Кино урлагын дээд сургууль , Радио телевизийн дээд сургууль , Боловсрол соёл эрх зүйн дээд сургууль гэх гурван сургууль зураглаач мэргэжил эзэмшүүлдэг талаар сонссон биз дээ.
Гэвч зураглаачийн мэргэжлийн боловсрол олгох тогтолцоо, ялангуяа чадварлаг багшийн хүртээмж хязгаарлагдмал байсаар л байна. (Олигтой багш байхгүй юм чинь ямар хүүхэд төгсөх нь ойлгомжтой…)
Монгол Улсын хүн ам 3.5 сая орчим зах зээл харьцангуй жижиг учраас кино, телевизийн үйлдвэрлэл томоохон улсуудтай харьцуулахад хэмжээ, хөрөнгө оруулалтын хувьд бага байгаа нь энэ мэргэжлийн хөгжилтэй салшгүй холбоотой.
Олон жилийн туршлагатай, дэлхийн түвшний мэдлэгтэй зураглаач багш байхгүй байгаа нь хэд хэдэн шалтгаантай гэж харж байна.
Монголд зураглаачдын ур чадвар тодорхой хэмжээнд хүрсэн нь үнэн. Жишээ нь, сүүлийн үеийн зарим киноны гэрэл, өнгө, камерын ажиллагаа олон улсын түвшинд ойртсон гэж хэлж болно. Мэргэжлийн хүмүүс өөрсдийн ур чадвараа хойч үедээ зааж, салбарыг илүү системтэй хөгжүүлэх тал дээр хангалттай анхаарал хандуулдаггүй талаар та бодож үзсэн үү?
1. Амьжиргааны асуудал:
Монголын кино, телевизийн зах зээл жижиг учраас зураглаач нар тогтмол, өндөр орлоготой байж чаддаггүй. Тиймээс сайн зураглаачид заах, сургах гэхээсээ илүүтэй өөрсдийн төсөл дээрээ ажиллаж, амьдралаа залгуулах нь нэн тэргүүний асуудал болдог.
2. Боловсролын системийн хязгаарлалт:
Монголд кино урлагийн тусгайлсан сургалт (жишээ нь, зураглаач бэлтгэх чиглэлээр) харьцангуй хязгаарлагдмал. Ихэнх зураглаач нар практик дээр, ажиллаж байж л сурдаг. Энэ нь тэдэнд заах тогтолцоо, туршлага дутмаг байхад нөлөөлж болно.
3. Хувь хүний тэргүүлэх чиглэл:
Заримдаа ур чадвартай хүмүүс өөрсдийн карьерыг өсгөх, гадаадад ажиллах, эсвэл том төсөл хэрэгжүүлэхэд илүү анхаарч, бусдад заахыг хойш тавьдаг байж болно.
Хамгийн гол асуудал бол Дэлхийн жишигт нийцсэн сургалттай багш бэлтгэхийн тулд гадаадад мэргэжил дээшлүүлэх шаардлагатай. Гэвч энэ нь санхүүгийн болон бусад нөхцөлөөс шалтгаалан хэрэгжихэд хүндрэлтэй. Тиймээс Монголд зураглаачийн мэргэжлийн сургалт байгаа ч багшийн ур чадвар, туршлага байхгүй.
Энэ нь оюутнуудыг дипломтой төгсдөг ч монголын зах зээл, олон улсын зах зээлд өрсөлдөхүйц боловсон хүчинг бие болгохгүй. Юун өрсөлдөх бараг ажиллах чадвартай зураглаач ч байхгүй байгаа нь гол асуудал.
Дэлхийн зураглаачийн сургалтын систем
Дэлхийн хөгжилтэй орнуудад зураглаачийн мэргэжлийн боловсрол олгох систем Монголтой харьцуулахад илүү тогтсон, дэвшилтэт байдаг. Эндээс зарим онцлог, жишээг авч үзье:
1. **Америкийн загвар (Холливудын нөлөө):**
- **Сургуулиуд:** АНУ-д зураглаачийн мэргэжлийг заадаг нэр хүндтэй сургуулиуд, тухайлбал Нью-Йоркийн Кино Академи (NYFA), Америкийн Кино Институт (AFI), эсвэл Южно-Калифорнийн Их Сургууль (USC) зэрэг байгууллагууд бий. Энд 4 жилийн бакалаврын хөтөлбөрөөс гадна 1-2 жилийн мэргэшүүлэх курс ч байдаг.
- **Багш нар:** Багш нар нь ихэвчлэн Холливудын кино, телевизийн салбарт ажилласан туршлагатай мэргэжилтнүүд байдаг. Жишээ нь, Оскарын шагналт зураглаач Рожер Дикинс (Roger Deakins) зэрэг мастерууд мастер-класс явуулдаг.
- **Практик:** Оюутнууд сургуулийн дэргэдэх студид бодит төсөл дээр ажилладаг бөгөөд ихэнх хөтөлбөрт дадлага (internship) заавал багтана.
2. **Европын загвар (Урлагийн чиг баримжаа):**
- **Сургуулиуд:** Францын La Fémis, Их Британийн National Film and Television School (NFTS) зэрэг сургуулиуд зураглаачийн урлагийн тал руу илүү чиглэдэг. Энд онол, практикийн тэнцвэртэй хослолыг чухалчилна.
- **Багш нар:** Европт багш нар ихэвчлэн бие даасан кино, баримтат киноны салбарт амжилт гаргасан уран бүтээлчид байдаг. Жишээ нь, NFTS-д Европын нэртэй зураглаач нар сургалт явуулдаг.
- **Систем:** Оюутнууд жижиг баг болж ажилладаг бөгөөд богино хэмжээний кино хийж, фестивалиудад оролцох боломжтой.
3. **Азийн загвар (Технологийн хурдац):**
- **Сургуулиуд:** Өмнөд Солонгосын Korea National University of Arts (KARTS) эсвэл Японы Tokyo University of the Arts зэрэг сургуулиуд технологийн дэвшилтэй уялдсан сургалт явуулдаг.
- **Багш нар:** Азийн багш нар ихэвчлэн дотоодын кино үйлдвэрлэлд (K-Drama, J-Cinema) ажилласан мэргэжилтнүүд байдаг бөгөөд орчин үеийн тоног төхөөрөмжтэй ажиллахыг онцолдог.
- **Онцлог:** Практикт суурилсан сургалт түгээмэл бөгөөд оюутнуудыг шууд зах зээлд бэлтгэдэг.
Дэлхийн системээс санаа авч болох шийдэл
Монголд зураглаачийн сургалтыг сайжруулахын тулд дэлхийн тэргүүн туршлагаас дараах санаануудыг хэрэгжүүлж болно:
- Гадаадын мэргэжилтнүүдийг урих:
Олон улсын нэр хүндтэй зураглаач нараас мастер-класс, богино хугацааны сургалт явуулахыг дэмжих.
- Технологийн хөрөнгө оруулалт:
Орчин үеийн камер, гэрэлтүүлэг, монтажын тоног төхөөрөмжөөр сургуулиудыг хангах.
- Олон улсын хамтын ажиллагаа:
АНУ, Европ, Азийн сургуулиудтай хамтарсан хөтөлбөр эхлүүлж, оюутан, багш солилцоог нэмэгдүүлэх.
- Дадлагын боломж:
Дотоодын кино студи, телевизтэй хамтран оюутнуудад бодит төсөл дээр ажиллах боломж олгох.
Дүгнэлт
Монголд зураглаачийн мэргэжлийн сургалт явдаг ч багшийн ур чадвар, практик туршлага хангалтгүй байгаа нь сургалтын чанарыг хязгаарлаж байна. Дэлхийн системүүд онол, практикийн тэнцвэр, туршлагатай багш нар, технологийн дэвшилд тулгуурладаг бол Монголд эдгээр элементүүдийг нэвтрүүлэхэд төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаа, хөрөнгө оруулалт шаардлагатай. Ингэснээр Монголын зураглаачид олон улсын түвшинд хүрэх боломжтой болно
