Зураглаач: Х.Бөхтулга "ТОЛЬ" "Амьдралын үнэ цэнэ" видео уралдаанд явуулсан бүтээл
Ганцаардал болон гэр бүл. Энэ хорвоо дээр хүн ганцаар амьдрах гэж төрдөггүй ажээ. Хүнтэй сууж хүүхэдтэй болно гэдэг амьдралын утга учир.
Ганц бие залуу ...
Гадаа хүйтэн байна
Ганцаардлыг хөтлөн алхана
Гар даараад
Гараа халааслахаар
Ганцаардал даарах гээд
Ганц шүдэнз хайрцаг тамхитай
Гал гаргах өөр юу ч үгүй орчлон
Гашуун утаагаа нэвсийтэл нөмрөөд
Гашуудалын хот аниргүй нойрсоно
Ганцаардалыг гэрт нь хүргэж унтуулхаар
Ганцаархнаа алхана
Гадаа хүйтэн байна... Ганцаардлыг гэрт нь хүргэж өгөх бөгөөд гэр нь хоосон хөндий уух зүйл нь хар ус өөр юу ч үгүй. Тиймээ тэр залуугийн нэгэн тал бол гэр бүлтэй аз жаргалтай халуун дулаан амьдрал юм. Энэ бол толинд туссан нэгэн бие ажээ....
Хамгийн агуу гэдэг хамгийн энгийн байдаг учраас
энгийн гээд хайхраагүй бүхэн минь эгэлгүй
агуу байсныг хожим нь бус, дэргэд нь ухаар.
11/21/12
5/25/12
Ааваа уучилаарай...
Гэрлэснээсээ хойш аавааасаа болж байнга эхнэртэйгээ муудалцдаг байв. Эхнэр нь аавтай нь хамт байхыг хүсдэггүй, дараа мэт үздэг байв. Заримдаа тэсвэрлэхийн аргагүй үе ч байдаг байлаа. Нэгэн өдөр маргалдсаны дараа эхнэр нь "Нэг бол би явья, эсвэл эцэг чинь яваг" гэж тулгав... Тэр эхнэрээ алдахыг хүссэнгүй. Ааваас нь болж хэрэлдэж муудалцдаг ч аз жаргалтай гэр орон, хайртай эхнэр нь хүүхдүүд нь байлаа. Эхнэртэйгээ гэрлэхийн тулд их л тэмцэлдсэн байж. Эхнэрээ өчнөөн ятгасан боловч амжилтанд хүрсэнгүй. Түүндээ үнэхээр хайртай байлаа. Яах ч аргагүй байдалд ороод эцэст нь нэг арга олжээ. Ан хийх хорхойтой энэ хүн хэдэн жилийн өмнө ууланд бариулсан байшиндаа аавыгаа аваачих болов. Хэрэгтэй бүхнээр хангаж, долоо хоногт нэг эргэж тойрч байх бөгөөд ингэснээр эхнэртэйгээ ч муудалцахгүй байлаа. Хэрэгтэй бүхнийг аваад, хэвтэрт орсон аавыгаа тэвэрч байгаа мэт өргөсөөр машиндаа суулгажээ. Хүү нь хамт явахыг хүссэн тул авч, замдаа гарав. Дүн өвөл болж байсан тул хүйтэн байв. Цасан дундуур арайхийн явж байлаа. Хүү нь хаашаа явж байгааг асуусан боловч юу ч дуугарсангүй. Хаашаа явж байгааг гадарласан хөгшин дуслах нулимсаа ачдаа болон хүүдээ үзүүлэхгүйг хичээнэ. Хэдэн цаг яваад уулан дахь байшиндаа хүрэв. Олон жил энд ирээгүй юм санжээ. Уулын байшин нурах дөхөж, дээврээс нь дусаал гоожиж байлаа. Оромжны нэг буланг цэвэрлэж, орыг нь тавиад бусад эд хогшлыг нь оруулан, хамгийн сүүлд аавыгаа хэвтүүлэв.
Оромжны дотор ч шуурч байлаа. Аав нь аль хэдийн даарч эхэлжээ. Маргааш дахин ирэхдээ хэдэн хөнжил, хучлага авчирья гэж бодов. Хүүд нь үнэхээр их гунигтай байлаа. Харин аавд нь бол бүр ч хэлэх ч үг олдсонгүй. Хайрлаж өсгөсөн хүү нь түүнийг ийм газар орхих нь. Гомдож, дотор нь шатаж байсан ч ил гаргасангүй. Ач хүү юу болж байгааг анхаарсангүй. Өвөөгөөсөө сална гэдэг түүнд хэцүү байв. Хүү буцах болоод аавынхаа ор руу тонгойн хацар, гарыг нь олонтаа үнсэн, тэврэх нь намайг уучлаарай хэмээх мэт байлаа. Хоёул биеэ барьж чадалгүй эхэр татан уйлав. Ингээд боллоо гэх мэт аавынхаа нүүр рүү хараад хүүгээ хөтлөн оромжноос гараад машиндаа суулаа. Бяцхан хүү замд гараад яагаад өвөөг минь тийм хүйтэн газар орхичихвоо гээд уйлж эхлэв. Юу хэлэхээ мэдсэнгүй, ээж нь хүссэн юм гэж чадсангүй. Бяцхан хүү нь "Би ч бас таныг хөгшрөхөд энд орхих юм уу?" гэж асуухад тэнгэр нурах мэт болжээ. Тэгээд машинаа эргүүлэн галзуу мэт буцаж давхив. Оромжинд ороод "Ааваа намайг уучлаарай" гээд тэвэрч авав. Аав хүү хоёр чангаар тэврэлдэн нялх хүүхэд мэт эхэр татан чанга уйлж байлаа. Хүү "Ааваа намайг уучил, ийм зүйл хийснийг минь уучлаарай" гэж өршөөл эрэв. Аав нь "Хүү минь би чамайг эргэж ирнэ гэж мэдэж байсан юм. Би урьд нь аавыгаа ууланд орхиж байгаагүй, чи ч бас тэгэхгүй.... Намайг энд орхихгүй гэдгийг чинь мэдэж байсан юм" хэмээжээ.
Оромжны дотор ч шуурч байлаа. Аав нь аль хэдийн даарч эхэлжээ. Маргааш дахин ирэхдээ хэдэн хөнжил, хучлага авчирья гэж бодов. Хүүд нь үнэхээр их гунигтай байлаа. Харин аавд нь бол бүр ч хэлэх ч үг олдсонгүй. Хайрлаж өсгөсөн хүү нь түүнийг ийм газар орхих нь. Гомдож, дотор нь шатаж байсан ч ил гаргасангүй. Ач хүү юу болж байгааг анхаарсангүй. Өвөөгөөсөө сална гэдэг түүнд хэцүү байв. Хүү буцах болоод аавынхаа ор руу тонгойн хацар, гарыг нь олонтаа үнсэн, тэврэх нь намайг уучлаарай хэмээх мэт байлаа. Хоёул биеэ барьж чадалгүй эхэр татан уйлав. Ингээд боллоо гэх мэт аавынхаа нүүр рүү хараад хүүгээ хөтлөн оромжноос гараад машиндаа суулаа. Бяцхан хүү замд гараад яагаад өвөөг минь тийм хүйтэн газар орхичихвоо гээд уйлж эхлэв. Юу хэлэхээ мэдсэнгүй, ээж нь хүссэн юм гэж чадсангүй. Бяцхан хүү нь "Би ч бас таныг хөгшрөхөд энд орхих юм уу?" гэж асуухад тэнгэр нурах мэт болжээ. Тэгээд машинаа эргүүлэн галзуу мэт буцаж давхив. Оромжинд ороод "Ааваа намайг уучлаарай" гээд тэвэрч авав. Аав хүү хоёр чангаар тэврэлдэн нялх хүүхэд мэт эхэр татан чанга уйлж байлаа. Хүү "Ааваа намайг уучил, ийм зүйл хийснийг минь уучлаарай" гэж өршөөл эрэв. Аав нь "Хүү минь би чамайг эргэж ирнэ гэж мэдэж байсан юм. Би урьд нь аавыгаа ууланд орхиж байгаагүй, чи ч бас тэгэхгүй.... Намайг энд орхихгүй гэдгийг чинь мэдэж байсан юм" хэмээжээ.
Сургамжит өгүүллэг ном-с
5/14/12
Баримтат кино...
Êèíî
ñóðâàëæëàãà
Êèíî
ñóðâàëæëàãà ãýäýã íýð òîìú¸î íü ñýòã¿¿ë ç¿éãýýñ äýëãýöèéí óðëàãò îðæ èðñýí
áºãººä áàðèìòàò êèíîíû çóðàãëàà÷èéí ¿íäñýí àæèë íü ãýæ áîëíî. Êèíî ñóðâàëæëàãà
íü áîëæ ºíãºðñºí áóþó áîëæ áàéãàà ¿éë ÿâäëûã çóðàãëàà÷ ãàçàð äýýð íü ººðèéí
í¿äýýð õàðñàí òóõàé ¿éë ÿâäëûí ä¿ðñëýëèéí ìýäýýëýë þì.
Ñóðâàëæëàãûí
¿íäñýí çàð÷èì íü çóðàãëàà÷ áîëæ áàéãàà ¿éë ÿâäëûí ÿâöàä ººðèéí ñàíààã
îðóóëàõã¿é áîäèò àìüäðàëûã ò¿¿íèé ¿ðãýëæëýõ öàã õóãàöààíû õýìæýýíýýñ
õàìààðàëã¿éãýýð òýð ¿éë ÿâäëûí ìºí ÷àíàðûã õàëüñàíä áóóëãàí äýëãýöýíä ãàðãàí
¿ç¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà þì. Ñóðâàëæëàãûí ãîë îíöëîã íü áàðèìòàò ¿éë ÿâäëûã
ãóéâóóëàõã¿éãýýð ¿íýí áîäèòîîð ¿ç¿¿ëýõýä îðøèíî.
Ñóðâàëæëàãà
íü øóóä íýâòð¿¿ëýãòýé àäèë áîëæ áàéãàà ¿éë ÿâäëûã òýð õýâýýð íü ¿ç¿¿äýãã¿é
õàðèí áîëæ ºíãºðñºí ¿éë ÿâäëûí øèíæ òºðõ óòãà àãóóëãûã òîäîðõîé õýìæýýíèé öàã
õóãàöààíä ¿ðãýëæëýõ ä¿ðñëýëèéí ýâë¿¿ëãýýð ¿ç¿¿ëäýã. Ýíý ó÷èð çóðàãëàà÷èéí àâñàí
ïëàíóóä íü ò¿¿íèé òóõàéí ñóðâàëæëàãûí õýëáýð áà àãóóëãûí õóâüä èëýðõèéëýí
ãàðãàõ ãýñýí ä¿ðñëýëèéí óðàí á¿òýýë÷ ñýòãýëãýýíèé ¿ð ä¿í ãýæ áîëíî. Ýíý íü õóâü
õ¿íèé óðàí á¿òýýë÷ àðãà áàðèëòàé õîëáîîòîé ç¿éë þì. Àðãà áàðèë áà óðàí á¿òýýë÷
ñýòãýëãýý íü:
a)
Ñýäâèéí ñîíãîëò
b)
Çóðàã àâàõ öýãèéí ñîíãîëò /Ðàêóðñ/
c)
Òåõíèê õýðýãñýë
d)
Ïëàíû òîì áàãûí õýìæýý çýðãýýñ
õàìààðàëòàé.
Çóðàãëàà÷èéí
çóðàã àâàõ àðãà íü òýð õ¿íèé õóâèéí îéëãîëòîîñ õàìààðàí ãàð÷ èðäýã. Àâñàí
çóðãèéí ýâë¿¿ëãèéí áîëîí áóñàä àæëóóä íü Ñóðâàëæëàãûí ýõíèé ¿å áóþó çóðàã
àâàëòûí àæëààñ èõ õàìààðäàã. Çóðàãëàà÷èéí óð ÷àäâàð áà õóâü õ¿íèé ìýðãýæèë
ìýäëýã íü ¿éë ÿâäëûí ÿâö, áàðèìòûí ìºí ÷àíàð, ¿éë ÿâäëûí ãîë ä¿ðèéí øèíæ
òºðõèéã çºâ òîäîðõîéëîí ãàðãàõàä ãîë ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýäýã. Õýðýâ çóðàãëàà÷ áîäèò
áàéäëûí ¿éë ÿâäàë ìºí ÷àíàðò áóðóó ä¿ãíýëò ºãâºë áîäèò áàðèìòàò ¿éë ÿâäàë
ãàæóóääàã. Çóðàãëàà÷èéí àâñàí êàäðóóä íü ñóðâàëæëàãûí õýëáýð áà àãóóëãûí õóâüä
èëýðõèéëýí ãàðãàõ ãýñýí íàéðóóëãûí óðàí á¿òýýë÷ ñýòãýëãýýíèé ¿ð ä¿í íü áîëíî.
Êèíî
ñóðâàëæëàãûí çóðãèéã ÿàæ àâàõ íü òóõàéí çóðàãëàà÷èéí óðàí á¿òýýë÷ ñýòãýëãýý
áîëîí àðãà áàðèëààñ õàìààðäàã. Ñóðâàëæëàãûí çóðàã àâàõàä:
1.
Áýëòãýë ¿å
2.
Çóðàã àâàõ ãàçàðò èðýýä ¿éë ÿâäàëä
¿íýëýëò ä¿ãíýëò õèéõ
3.
Òóñãàë áóþó õ¿ëýýí àâàëò ãýñýí ¿íäñýí
õýñã¿¿äýýñ á¿ðääýã.
Áýëòãýë ¿å.
Ñóðâàëæëàãûí çóðàã àâàëòàíä çóðàãëàà÷ òåõíèê õýðýãñëýý øàëãàí áýëòãýõ õýðýãòýé.
Àæëûí ýõëýë õ¿ðòýë á¿õ ìàòåèàëûã ñóäàëæ ä¿í øèíæèëãýý õèéí áààòðóóäûíõàà
àñóóäàëòàé òàíèëöàõààñ ãàäíà ñóðâàëæëàãàíä îðîëöîã÷äûí òàëààð òîäîðõîé
îéëãîëòòîé áàéõ õýðýãòýé. Èíãýñíýýð áààòðóóäûí çàí ààøèíä òîõèðñîí ä¿ðñëýëèéã
îíîîæ çóðàã àâàëòûã èòãýëòýéãýýð õèéæ áîëäîã. Õýðâýý çóðàãëàà÷ ìàòåèàëûã ñàéí
ñóäàëæ ÷àäâàë ñóðâàëæëàãûí ÿâöàä ¿éë ÿâäëûí ãîë õýñãèéã òîäîðõîéëîí îëæ,
ä¿ãíýëò õèéí ò¿¿íä àíõààðëàà òºâëºð¿¿ëæ, ñîíèðõîëòîé, óòãà ñàíàà òºãºëäºð,
õýëýõ ãýñýí ãîë ñàíààãàà èëýðõèéëñýí ä¿ðñëýëèéí ìýäýýëýë, ¿ã ÿðèàã õ¿ì¿¿ñýýñ
õýðýãòýé öàã ìº÷èä íü àâ÷ ÷àäñàíààð ¿éë ÿâäëûí ºðíºëèéã àìàðõàí ãàðãàæ ÷àääàã.
Çóðàã àâàõ ãàçðàà ¿çýõ. Ñóðâàëæëàãà
áîë çóðàãëàà÷èéí àæëûí õýö¿¿ òºðºë þì. Çóðàãëàà÷ çóðàã àâàëòàíä ÿàæ áýëäñýí ÷
çóðàã àâàëòûí òàëáàé äýýð þó áîëîõûã óðüä÷èëàí ìýäýæ ÷àääàãã¿é òîõèîëäîëä ÿíç
á¿ðèéí áýðõøýýë ãàðäàã. Òèéì ó÷ðààñ çóðàã àâàõ ãàçðàà óðüä÷èëàí ¿çýæ òàíèëöàõ
õýðýãòýé. Çóðàã àâàõ ãàçðàà óðüä÷èëàí ¿çñýíýýð çóðàã àâàëòàíä ÿìàð òåõíèê
õýðýãñýë øààðäàãäàõ ò¿¿íèéã õýðýãëýõ áîëîìæ áîëîëöîîã òîîöîîëîõ áîëîìæòîé.
Òóñãàë áóþó õ¿ëýýí àâàëò. Õýðâýý
çóðàãëàà÷ ñóðâàëæëàãûí ÷èãëýë, ñýäâèéí òàëààð òîãòñîí òºñººëºë áàéõ¿é áîë çóðàã
àâàëò ó÷èð óòãàã¿é ýõýëäýã. Ñóðâàëæëàãûí êàäð ýíãèéí ìýò ñàíàãäàæ áîëíî.
Õè÷íýýí õ¿÷, öàã õóãàöàà, õàëüñ óðñãàæ áàéæ á¿òñýí çóðàã àâàëò ýâë¿¿ëýã õèéõýä
õàÿãäàë áîëäîã. Òèéìýýñ ýõëýýä ñàéòàð àæèãëàñíû äàðàà ÷àíàðòàé çóðàã àâàõ
õýðýãòýé.
Öàã
¿å ¿éë ÿâäëûí ñóðâàëæëàãà
Öàã
¿å ¿éë ÿâäëûí ñóðâàëæëàãà íü çóðàã àâàõ ÿâöàä çóðàãëàà÷èéí ºìíº áîëæ áàéãàà ¿éë
ÿâäëûí à÷ õîëáîãäîë íü îðîëöîæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéí òîî õýìæýý, ñýòãýë ç¿éí øèíæ
òºðºõººñ õàìààðàí ÿíç á¿ðýý𠺺ð÷ëºãäºæ áîëîõ þì. Ãýâ÷ ÿìàðâàà íýã ¿éë ÿâäëûí
ñóðâàëæëàãà íü ¿íäñýí øóãàìòàé áàéäàã áà òýð íü òîäîðõîé öàã õóãàöààíä
çàõèðàãääàã. Çóðàã àâàõ ÿâöàä ¿éë ÿâäëûí ýõëýë, ºðíºë, òºãñãºëä çóðãèéí áàãààñ
ò¿¿íä íºëººëºõ ÿìàð íýãýí áîëîìæ áàéäàãã¿é. ¯éë ÿâäëûí ÿâö ò¿¿íèé á¿òýö íü
çóðàãëàà÷èéí áîëîí êèíî áàãèéí õ¿ññýí áàéäëààñ õàìààðàëã¿éãýýð òóõàéí îð÷èí
íºõöºë áà öàã õóãàöààãààð ýöñèéí ¿ð ä¿í íü òîäîðõîéëîãäîí ãàðäàã áàéíà.
Óëñ
òºðèéí à÷ õîëáîãäîë á¿õèé æàãñààë öóãëààí, ñïîðòûí òýìöýýí, ¿éëäâýðëýëèéí
ãàçàð, øóóðõàé çºâºë㺺í, äóðñãàëûí õºøººíä öýöýã ºðãºõ ¸ñëîë, ýì÷èëãýýíèé ìýñ
çàñàëáàðûí àæèë, òºëººëºã÷ õ¿ëýýí àâàõ áà ¿äýõ ¸ñëîëûí àæèëëàãàà, òºðèéí îäîí
ìåäàëü ãàâúÿà øàãíàë ãýõ ìýò. Ýíý îëîí ÿíçûí ä¿ð òºðõòýé ¿éë ÿâäëóóä íü
çóðàãëàà÷ààñ ñóðâàëæëàãûí óðàí ÷àäâàðûã øààðääàã. Öàã ¿å ¿éë ÿâäëûí
ñóðâàëæëàãûí çóðàã àâàëòàíä ÿìàð ÷ òîõèîëäîëä ¿éë ÿâäëûí ïðîöåññûã äàõèí àâàõ
îéëãîëò áàéäàãã¿é.
Áîãèíî
õóãàöààíä áîëæ áàéãàà ¿éë ÿâäàë íü êèíî çóðàãëàà÷ààñ îíöãîé õàðèóöëàãûã
øààðääàã. Öàã ¿åèéí ñóðâàëæëàãàíä çóðãèéí áàã íü äîð äóðüäñàí áàéäëààð
àíãèëàãääàã.
1.
¯éë ÿâäàë ýõëýõýýñ ºìíº çóðàã àâàõ
áýëòãýëèéã õàíãàñàí áàéõ
2.
¯éë ÿâäàë áîëîõ ãàçàðòàé óðüä÷èëàí
òàíèëöñàí áàéõ
3.
¯éë ÿâäëûí çóðãèéã òóõàéí öàã ¿åä íü
áàãòààí àâàõ
4.
Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä ¿éë
ÿâäàëòàé õîëáîãäîë á¿õèé çóðãèéã óðüä÷èëàí íºõºí àâàõ ãýñýí ¿íäñýí á¿òýöòýé
áàéäàã.
2.1.
Ñèíõðîí êèíî ñóðâàëæëàãà
Êèíî
ñóðâàëæëàãûí çóðàã àâàõ ¿éë ÿâäëûí íýã õýëáýð íü ñèíõðîí ñóðâàëæëàãà áàéäàã.
Èéì çóðàã àâàëòûí ¿åä çóðàã àâàëòàíä òóëãàðñàí áýðõøýýëòýé àñóóäëûã øèéäâýðëýõ
øààðäëàãà ãàðäàã. Óðàí á¿òýýëèéí áàé òåõíèêèéí áîëîëöîî íü ¿¿ñ÷ áóé íºõöºë
áàéäëóóäàä íàðèéí ä¿ãíýëò õèéõ õóãàöàà ºãäºãã¿é. Îðîëöîã÷äûí õýëýõ ¿ã ãýíýò
òºðäºã áºãººä áàðèìò ôàêòûã òóõàé ¿åä íü áè÷èæ àâàõûí òóëä êèíî çóðàãëàà÷
õÿçãààðëàãäìàë áîëîëöîîòîé àïïàðàò õýðýãñýë, íºõöºë áàéäëûã ººðèéí îþóí
óõààíààð çîõèöóóëàõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Èéìä ñèíõðîí ìýäýý ñóðâàëæëàãà áîë
áàðèìòàò êèíîíû îïåðàòîðûí õàìãèéí ºíäºð çýðýãëýëèéí àæèë áàéäàã áà èéì çóðàã
àâàëòûí ¿ð ä¿í íü äýëãýöýíä áîäèò áàéäëûí ä¿ð òºðõèéã á¿òýýõýä õàìãèéí ÷óõàë
ç¿éë áàéäàã. Çóðàãëàà÷ áà äóóíû íàéðóóëàã÷ õî¸ð íü áèå áèåíýýñýý õàðèëöàí
õàìààðàëòàé áàéäàã ó÷ðààñ áèå áèåíèéõýý àæëûã õàðèëöàí õ¿íäð¿¿ëýõ òàë áèé.
Äóóíû íàéðóóëàã÷èéí ìèêðîôîí êàäðò îðîõ, çóðàãëàà÷ íü ñèíõðîí ãðóïïûí äóó
áè÷èõ, àæèëëàãààã õÿçãààðëàãäìàë áîëãîõ ÿâäàë áàéäàã. Èéìä çóðàãëàà÷ áà äóóíû
íàéðóóëàã÷ õî¸ð áàéíãûí õàðèëöàí áèå áèåíýý îéëãîõ íºõöºëä àæèëëàæ, àæëûí ¿ð
ä¿í íü ä¿ðñ áà äóóíû òàëóóäûí íèéöýë òîõèðîë òààð÷ òîõèðñîí áàéõ øààðäëàãàòàé
áºãººä çºâõºí ñàéí áîëñîí êàäð, ýñâýë ñàéí áè÷èãäñýí ôîíîãðàìì áàéõ ¸ñã¿é.
Ãýõäýý
ýíý íü õî¸óëàà íýã ë ç¿éë áè÷èæ, íýã ë ç¿ëéèí çóðãèéã àâàõ ¸ñòîé ãýñýí ¿ã áèø
þì. Äóóíû îïåðàòîð ÿðüæ áóé õ¿íèé äóóã áè÷èæ, õàðèí îïåðàòîð íü ñîíñîæ áàéãàà
õ¿íèé ä¿ðèéã àâ÷ áîëäîã. Ãýâ÷ ãýíýò ÿðüæ ýõýëñýí îðîëöîã÷äûã øóóä àâàõ áîëîìæ
áàéäàãã¿é. Õýðâýý äàìæóóëàí àâàõ àðãûã /ïîíàðàìàã÷/ õýò õóðäàí õèéâýë øààðäëàãàòàé
áàéñíààñ èë¿¿ îíîâ÷ã¿é ìóó ä¿ðñ àâàõàä õ¿ðãýäýã áà ¿¿íèé äàðàà íü çàéëøã¿é
çîõèîìæèéí çàñàí çàëðóóëàëòûã õèéõ áîëäîã. ̺í ÿðüæ ýõýëñýí õ¿í êàìåðèéí îãöîì
õºäºëãººíººñ øàëòãààëàí ÿðèàãàà çîãñîîæ áîëîõ þì. Ǻºëºí ïàíàðàì õèéñýí
òîõèîëäîëä çóðàãëàà÷ ÿìàð ÷ ýðñäýë ãàðãàõã¿é ó÷èð àéõ ç¿éë ¿ã¿é. Òýðýýð áîëæ
áóé ¿éëä ÿâäëûí òóõàé îð÷èíã áèé áîëãîõ ¸ñòîé áºãººä ÿðèàíû óòãûã èëð¿¿ëýí
äýëãýõ ¿¿äíýýñ òàéâàí ïàíàðàì õèéõ ¿åä ñîíñîæ áóé õ¿ì¿¿ñèéã õàðóóëàõ íü ãîë
ñàíààíààñ ãàæèõã¿é.
Êèíî
óðëàã íü äóóòàé áîëñîí íü áàðèìòàò êèíîíû á¿òýýë÷äýä òóõàéí á¿òýýë ¿çýã÷äýä
íºëººëºõ áîëîìæèéã õ¿÷òýé áîëãîæ ºãñºí ç¿éë áîë áàðèìòàò êèíî øóóä ñèíõðîí çóðàã
àâàëò þì. Ó÷èð íü áîäèò õýë ÿðèà íü äýëãýöèéí ä¿ðèéã ¿íýìøèëòýé áºãººä àìüäðàëä
îéð áîëãîæ ºãäºã þì.
Áàðèìòàò
êèíîíû á¿ðýëäýõ¿¿íèé ñèíõðîí ñóðâàëæëàãûí ìàòåðèàë ÿíç á¿ðèéí õýëáýðýýð îðæ
áîëíî.
¯¿íä:
1.
Ñóðâàëæëàãûí
2.
Àëáàí ¸ñíû èëòãýëèéí
3.
Ñóðâàëæëàãûí àðãààð àâñàí òàéçíû òºðºë
ç¿éëèéí
4.
Ä¿ðñëýë áà ôîíàãðàìì íü òóñäàà àâàãäààä
íýãòãýæ ¿ç¿¿ëñýí
5.
Äóó îðóóëãûí õýëáýðýý áàéæ áàéäàã.
Áàðèìòàò
êèíîíû äýëãýöíýýñ ñîíñîãäîæ áóé áîäèò äóó ÿðèà íü ¿çýã÷äèéí ñýòãýë ñàíààòàé
íÿãò õîëáîîòîé áàéäàã áà ýíý íü ñèíõðîí ñóðâàëæëàãûã ñîíèðõîëòîé áîëãîäîã ãîë
ç¿éë þì. Äýëãýöèéí áààòðóóä ¿çýã÷èääýý øóóä êèíî ºã¿¿ëëýãèéã õ¿ëýýí àâàõ íýã
õýëáýð íü øóóä ìàòåðèàëûã ãîë òîäîðõîéëîõ ç¿éë íü ÿðèàíû àãóóëãà þì.
Íàéðóóóëàã÷ êèíîíû óòãà àãóóëãàíä îðóóëàõ çýðýãöñýí ìàòåðèàëûí áàéðûã
òîäîðõîéëîí äóó îðóóëàëòàíä îðîëöîõ îðîëöîã÷äûã ñîíãîí àæèëëàõ ýíý ìº÷ººñ
ýõýëäýã.
Ñóðâàëæëàãà.
Ñóðâàëæëàãà íü òåõíèêèéí õóâüä ýíãèéí øóóä çóðàã àâàëò þì. Çóðàãëàà÷èéí áîëîí
ñýòã¿¿ë÷èéí àñóóëòàíä îðîëöîã÷ õàðèóëäàã. Ñõåìèéí õóâüä ýíãèéí ìýò áîëîâ÷ õ¿íèé
çàí ÷àíàð, àìüäðàëûí ¿éë ÿâäëûã õàðóóëàõ çîðèëòòîé áàðèìòàò êèíî çóðàãëàà÷ààñ
çóðàã àâàëòàíä àíõààðàëòàé õàíäàõûã øààðääàã. Ñèíõðîí çóðàã àâàëòûí ¿åä
çóðàãëàà÷ çóðàã àâ÷ áàéãàà õ¿íèéõýý ÿðèàã äóóñìàãö êàìåðàà óíòðààæ áîëîõ áîëîâ÷
ýíý íü ¿éëäëýýð ñèíõðîí çóðàã àâàëòûí ¿éë àæèëëàãààã äóóñãàæ áîëîõã¿é ò¿¿íèéã
öààøèä ÿàõûã íü õ¿ëýýõ õýðýãòýé. Òóõàéí õ¿íèé ÿðüñàí ÿðèà íü ò¿¿íèé àæèë àìüäðàë çàí ÷àíàðòàé õîëáîîòîé
ç¿éë áºãººä ò¿¿íèé äîòîîä ñýòãýëèéí õºäëºë áóþó äóðñàìæ áîäëîãîøèðîë íü ¿ã
ÿðèàòàéãàà çýðýã äóóñàõã¿é áàéõ òîõèîëäîë áàéäàã. Ýíý áîäëîãîøèðëûã õ¿ëýýæ
ä¿ðñýíä áóóëãàæ ÿâàõ íü ÷óõàë áàéäàã. Õîðîìõîí çóóðä áîëîõ êàìåðûí ýõëýëò áà
çîãñîëò íü øóóä ñèíõðîí çóðàã àâàëòûí
ÿðèàíû óòãà ñàíàà àãóóëãûã èëýðõèéëýí ãàðãàõàä ÷óõàë áàéäãûã àíõààðóóøòàé ç¿éë
þì. Æèøýý íü: 1939 îíû Õàëõ ãîëûí äàéíû áààòàðëàã ãàâúÿà áàéãóóëàí îðîëöîæ
ÿâààä õýëìýãäýí áàðèâ÷ëàãäàí ÿâñàí íºõäèéíõºº òóõàé ÿðüæ áóé õºãøèí ýìýãòýéí
ñèíõðîí ÿðèà íü óã ÿðèàãààð äóóñäàãã¿é ÿðèàí ÿðèàíûõ íü ñýòãýë äîòîð ¿ðãýëæèëñýýð áàéäàã áàéíà. ¯¿íèé äàðàà òóõàéí
õ¿íèé ãýíýòèéí ñýòãýë õºäëºë íü èëðýí ãàð÷ ÿìàð íýãýí õýëáýðýýð ÿðüñàí
ÿðèàíûõàà ä¿ãíýëòèéã ÷ èëýðõèéëæ áîëîõ òóë ñèíõðîí çóðàã àâ÷ áóé çóðàãëàà÷ààñ
çóðàã àâàëòûí ¿åä ìàø ìýäðýìæòýé áàéõûã øààðääàã þì.
ßðèëöëàãûí
çóðàã àâàëòàíä õàíäàõäàà äàðààõ àñóóëòóóäûã øèéäýõ íü ÷óõàë.
1.
ßàõ ãýæ çóðàã àâàõ
2.
Õýíèéã àâàõ
3.
Õààíà àâàõ
4.
Õýçýý àâàõ
5.
Òóõàéí õ¿íýýñ þóí òóõàé àñóóõ…ãýõ ìýò.
Àñóóëò
á¿ð ººð õîîðîíäîî óÿëäààòàé áàéõ áà òýð á¿ãä õýíòýé ÿðèëöëàãà ÿâóóëæ áàéíà
ãýäãýýñ õàìààðàõààñ ãàäíà òóõàéí õ¿íèé îíöëîã ÷àíàðààñ øàëòãààëäàã.
Äýëãýöèéí
öàã ìàø ¿íýòýé. Òºãñ òºãºëäºð ìýäýýëýëã¿é çóðàã àâàëò, êèíî ºã¿¿ëëýãèéí
àãóóëãûã ñóë äîðîé áîëãîäîã áà êèíîíû ºðíºëòºíä ñààä áîëäîã.
Øóóä
/ñèíõðîí/ çóðàã àâàëòûã àøèãëàí îëîí ñàéõàí áàðèìòàò êèíî á¿òýýñýí íàéðóóëàã÷
Ä.À.Ëóíüêîâ ººðèéí “Íàåäèíå ñîâåðìåííèêîì” íîìîíäîî “Øóóä çóðàã àâàëò
òàñðàëòã¿é áàéõ õýðýãòýé øóóä çóðàã àâàëòàíä ÿìàð÷ îðóóëàëò õýðýãã¿é” ãýæ
áè÷ñýí áàéäàã.
Õýíèéã àâàõ âý?
ãýäýã íü íàéðóóëàã÷èéí ýõ çîõèîë áà íàéðóóëàã÷èéí çîõèîë äýýð àæèëëàõ ¿å øàòàíä
ãàð÷ èðíý. Ãýõäýý íàéðóóëàã÷èéí ÿðèëöàã÷àà ñîíãîõ àæèë, îïåðàòîðûí øóóä çîðèëò
/¿¿ðýã/ áàéäàã.
¯¿íýýñ
ãàäíà áàðèìòàò êèíîíä àñóóäëûí õ¿ðýýã ºðãºòãºñºí øèíý áààòðóóä ãàð÷ èðýõ ÿâäàë
áàéäàã áà ÿìàð íýã ç¿éëòýé óÿëäñàí àãóóëãûí õýä õýäýí õýëáýð ÷ ãàð÷ èðäýã
áºãººä ò¿¿íèéã çóðàãëàà÷èéí øèéäâýðýýð çóðàã àâàëòûí òàëáàéä øèéäâýðëýí çóðàã
àâàëòàíä îðóóëàõ ýñâýë õàñàõ õýðýãòýé áîëäîã.
Õýðâýý
ãîë ä¿ð êàìåðèéí ºìíº ÿðèõûã õ¿ñýõã¿é þìóó ÿðüæ ÷àäàõã¿é áîë êèíî á¿òýýã÷èä
øóóä çóðàã àâàëòàíä òóëãàõ ¸ñã¿é. Ýíý áîë óòãàã¿é ç¿éë þì. Õ¿íýýð áýëä¿¿ëñýí,
õóóðàì÷, àëáàíû, ñîíèðõîã¿é ÿðèëöëàãà êèíîíä ÿìàð ÷ àãóóëãà ä¿ðñëýë ºãäºãã¿é.
Øóóä àâñàí òèéì ìàòåðèàë áàðèìòàò êèíîíû ä¿ðñëýëèéí ¿íäñèéã ýâääýã áàéíà.
Õààíà àâàõ âý? çóðàã
àâàëòûí áàéðûã ãîë ä¿ð, àëü áîëîõ áîäèò íºõöºëä, ¿íýí áàéäëààðàà áàéæ, ººðèé㺺
íýýæ ÷àäàõ òèéì ãàçðûã ñîíãîõ õýðýãòýé. Õýðâýý ÿðèëöëàãà ¿éëäâýðëýëèéí
àñóóäëààð ÿâàãäàæ áàéâàë àæëûí áàéðàíä íü õýò õóâèéí àñóóäëààð áîë ãýðò íü
ÿðèëöàæ áîëîõ ìýò.
Íàéðóóëàã÷
áà çóðàãëàà÷ ÿðèëöàã÷èéí ñàíàà áîäëîî èëýðõèéëýõýä ñààä áîëîõã¿é îð÷íûã
á¿ðä¿¿ëýõ ¸ñòîé. Èéìä çóðàã àâàëòûí áàéðàíä îð÷èí íºõöºë ìàø ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë
áîëäîã. Æèøýý íü: Áàðüæ áàé! Áàðüæ áàé! Õýìýýí àãààðò ºðãºãäñºí õ¿íä æèíòýé
ã¿¿ðòýé ôåðìèéã õàðàíãàà Áóòîâ õýëëýý. Ãýíýò òýð ãàðàà îãöîìõîí ýðã¿¿ëæ äîîø
áóóëãàâ. Ìàø íàðèéí õàðèóöëàãàòàé ìîíòàæ äóóñ÷ýý.
Áèä
òýð äàðóéä íü åðºíõèé èíæåíåðýýñ ÿðèëöëàãà àâàõûã õ¿ññýí ÷ òýðáýýð:
-
¯ã¿é ýý, ýíý óäàà áè ÷àäàõã¿é íü õýìýýí
ãóéëàà.
-
Çà ÿàõàâ, Íèêîëàé Íèêîëàåâè÷ õýçýý?
-
Ìàðãààø ºã뺺
غíº
öàñ îðñîí áà ºã뺺 íü Áóòîâûã áîãèíî õ¿ðýìòýé áàéõàä íü óóëçàâ. Ïëàíû
çîõèöîëäîëãîîíû õóâüä Áóòîâ íýãýíä íü ïèäæàêòàé, íºãººä íü ºâëèéí õóâöàñòàé
áàéõ íü ìîíòàæíû ¿ñðýëò ìýò áàéæ áîëíî.
Øèíýýð
çóðàã àâñàí ãàçàðò íºãºº ë ã¿¿ð áàéãàà áîëîõîîð çóðàã àâàõàä áîëíî.
Õýðâýý
òýð îäîí ìåäàëèà ç¿¿æ, ãî¸ëûí õóâöàñàà ºìñººä èðñýí áîë ýíý ÿðèëöëàãà áèäíèé
õ¿ñýí õ¿ëýýñýí øèã áîëíî ãýæ íàéäàõ õýðýãã¿é.
-
Áóòîâ ã¿¿ð ð¿¿ õàðààä êàìåð ëóó ýðãýëýý.
-
Ýíý áîë ìàø íàðèéí ìîíòàæ áàéñàí þì
õýìýýí ñººí㺠ÿäàðñàí õîîëîéãîîð òýð õýëëýý.
Êèíîíû
áààòàð äàõèàä ë º÷èãäðèéí ñýòãýë õºäëºëèéí áàéäàëòàéãààðàà áàéëàà. Õýðâýý ººð
ãàçàð çóðàã àâñàí áîë áèä èéì õýìæýýíä õ¿ð÷ ÷àäàõã¿é áàéñàí. Áóòîâ èõ ë
áîäëîãîøèðñîí øèíæòýé, ãàäààä òºðõèéí ÿìàð ÷ ººð÷ëºëòã¿éãýýð áîäîæ ýõýëñýí
áàéíà. Ýíý ìàãàäã¿é ò¿¿íèé ñàÿõàí òóóëæ
ºíãºð¿¿ëñýí äàðàìò áîëîí ñýíãýë õºäëºë äàõèí äóóðñàãäñàíààñ áëäñëí áàéæ áîëíî.
Áóòîâûí àðä øèíý ã¿¿ðýýð çàì òàâèõ ìàøèí ÿâæ áàéâ. Õºõ öýíõýð ôîíîí äýýð ÁÀÌ-ûí
ýýëæèò çàì áàÿñàë õººðòýéãýýð çóðàãäàæ ÿðèëöëàãà àìæèëòòàé áîëñîí áàéíà.
Ìàãàäã¿é ýíý íü çóðàã àâàëòûí õ¿÷èí ç¿éëýýñ èë¿¿ ãîë ä¿ðèéí õ¿ðýýëýí áóé îð÷èí
íºëººëñíèéõ þì. Äóðàã àâàëòàíä òîõèðñîí îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ íü õàðèóöëàãàòàé àæëûí
àðãà áàðèëûí íýã þì. Çóðàã àâàõ îð÷íûã çºâ øèéäýýã¿éãýýñ êàìåðûí ºìíº áàéãàà
õ¿íèéã ÷ ýâã¿é áàéäàëä îðóóëàõ þìóó ¿éë ÿâäëûí áîäèò ¿íýíèéã ¿ã¿é áîëãîæ ÷
áîëíî.
Õààíà? Ãýäýã
àñóóëòàíä õàðèóëàõàä ñèíõðîí çóðàã àâàëòàà êèíîíû ä¿ðñëýëèéí á¿òöýä òóñëàõ
òîäîðõîé óòãà àãóóëãà îðóóëàõ ôîíî, äåòàëóóä, ãîë ä¿ðèéí õ¿ðýýëýí áóé îð÷íû þìñ
çýðãèéã áîäîëöîõ õýðýãòýé.
Õýçýý õýäèéä àâàõ âý? çóðãèéã
àâàõ õ¿íèé ñýòãýë ñàíààíû áàéäàë, ÿðèëöëàãà, ºãºõ ñîíèðõîë áèé áîëñîí òýð ìº÷èéã îëîõ õýðýãòýé. Ãîë áààòàð êàìåð äóó,
ýñâýë ¿çýã÷èä ð¿¿ ÷ õàíäñàí áàé õàðèëöàõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü ¿çýã ÷ áàéäàã. Õýðýâ ÿðèëöàã÷ ñîíèðõîëòîé ç¿éëèéã
äóðñàí ñàíàæ ñýòãýëýýñýý ÿðèâàë ÿðèëöëàãà àìæèëòòàé áîëíî. Ãîë áààòàð ñýòãýëýý
èëýðõèéëýí ÿðèõ áîäèò íºõöºë á¿ðäýýã¿é òîõèîëäîëä çóðàã àâàõ õýðýãã¿é. Ñèíõðîí
çóðàã àâàëòûí õàìãèéí õàðèóöëàãàòàé áàéõ ç¿éëèéí íýã íü ò¿¿íèé îð÷èí íºõöëèéã
á¿ðä¿¿ëýõ àñóóäàë þì.
Þóíû òóõàé àñóóõ âý? ãýäýã
íü ÿìàð çîðèëãîòîé ç¿éë ÿðüæ áàéíà ãýäãýýñ õàìààðàõ áà ò¿¿ãýýð òîäîðõîéëîãääîã.
Íîë ä¿ðèéí ÿðèà íü ýìõ öýãöòýé áàéõ ¸ñòîé. Ñèíõðîí, ÿðèëöëàãà, êèíîíû
ä¿ðñëýëèéí áàéãóóëàëòàíä çîãñîëòã¿é áàéõ íü ÷óõàë. Õýðýâ ÿðèà òàñàëäâàë ¿éë
ÿâäàë òàñàëäñàí ìýò ñýòãýãäýë òºð¿¿ëäýã. Õàðèí ñýäâèéí äîòîîä ºðíºë ¿ðãýëæëýõ
¸ñòîé áà òýð áîäîë ñàíààíû òóõàé òîäîðõîéëñîí àñóóëò òàâèãäàõ ¿åä ãàð÷ èðýõ
áîëîìæòîé. Àñóóëò òàâèõûí òóëä äàðààõ ç¿éëèéã ìýäýõ õýðýãòýé.
1.
Ãîë ä¿ðèéã ýçýìäýæ áóé àñóóäëóóä
2.
Ýíý àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä ò¿¿íèé îðîëöîõ
áàéäàë
3.
Õ¿ðýýëýí áóé õ¿ì¿¿ñòýéãýý ãîë ä¿ðèéí
õàðèëöàõ õàðèëöàà
4.
Êèíîíû ¿éë ÿâäàë äàõü ãîë áààòðûí õóâü
òàâèëàí
5.
Ãîë ä¿ðèéí õ¿í ÷àíàðûí øèíæ¿¿ä
Ýíý
á¿õ ìýäýýëëýýñ êàìåðèéí ºìíº çîãñîæ áóé õ¿íòýé áîäëîãîòîé ÿðèà ºðí¿¿ëýõ áîëîìæ
ãàð÷ èðäýã. Óðüä÷èëàí òààâàðëàæ áóé õàðèóëòûí ñýäýâ ÷èãëýë íü ÷èí ñýòãýëýýñýý
ÿðèàíä íü òàòàí îðóóëàõ õ¿÷èí ç¿éë áîëæ ºãäºã. ̺í àñóóëò áèé áîëãîõîä
òóñàëäàã. “Àëü íýãýí ýïèçîòîä áè áààòàðòàà ÿìàð àñóóëò òàâèâ” ãýæ ººðººñºº
áàéíãà àñóóäàã áà õýçýý ÷ òîäîðõîé õàðèó îëäîãã¿é. Ýíý íü ìºí ÷àíàðòàà áè ÿìàð
÷ àñóóëò òàâüäàãã¿é. Ýõëýõýýñ ºìíº æ¿æèãëýëèéí õóâüä áîäîæ ¿çñýí ÿðèàãàà ë áè
ºðí¿¿ëäýã. ßìàð ÷ àñóóëò, ÿìàð ÷ õàðèóëò áàéäàãã¿é. Ǻâõºí ñàíàà áîäëûí
ñîëèëöîî áàéäàã ãýæ Ä.À.Ëóíüêîâ øóóä /ñèíõðîí/ çóðàã àâàëòûí äàäëàãà òóðøëàãààñàà
ñîíèðõîëòîéãîîð áè÷ñýí áàéäàã. Ãýâ÷ àñóóëò òàâèãäàæ áóé ìýò ë áàéäàã. Ýäíèé
õîîðîíä ÿìàð õîëáîî áàéíà? ÿìàð áîäèò ¿íýíä íýãäýæ áàéíà? ýíý íü ìàø ýíãèéí
àñóóëò. Àñóóëò ÿìàð áàéíà, õàðèóëò òèéì áàéíà. Áèä õ¿ì¿¿ñòýé õàðüöàíãàà þó
ºãíº, òýäèé ÷èíýý ç¿éëèéã õ¿ëýýí àâäàã. ßðèàíû ñýäýâ, ÿðèëöàã÷èéíõàà ãàðãàæ
áîëîõ ñàíàë áîäëûã çóðàã àâàëòûí ºìíº ìýäñýí áàéõ ¸ñòîé. Øóóä /ñèíõðîí/
ÿðèëöëàãà íü ãîë áààòðûí ìýäðýìæ ñýòãýõ¿éã íýýí, ò¿¿íèé äîòîîä åðòºíöºä íýâòðýí
îðñîí ÿðèã÷ õ¿íèé õºðºã çóðàã þì. Ä.À.Ëóíüêîâ ñóðâàëæëàã÷, ñóðâàëæëóóëàã÷
õî¸ðûí õàðèëöààíû òóõàé áè÷èõäýý: “Êàìåðûí ºìíº óéòãàðòàéõàí ÿðèëöàã÷òàé
ó÷ðàõäàà ò¿¿íä õàìàã õàëüñàà äýìèé çîðèóëàõã¿éãýýð áèä ÿðèàãàà ò¿ðãýí
ººð÷èëäºã. ßàãààä áèäíèé ÿðèëöàã÷ ººðººð áàéæ áîëîõã¿é ãýæ”… õýðâýý áèä ò¿¿íä
þó ÷ ºãººã¿é áîë þó ÷ àâ÷ ÷àäàõã¿é. ¯¿íä ë øóäàðãà ¸ñ áàéíà. Áèä òàâàí ìºíãºíèé
îðîíä ðóáëü àâíà ãýæ íàéäíà ãýñýí ¿í. Òàâàí ìºí㺠òàâàí ìºí㺺ðºº, òàâàí ðóáëü
ðóáëýýðýý ë ýðãýæ èðäýã. Òýãýýä ë ã¿éöýý. ßàõ ãýæ çóðàã àâàõ, õýíèéã, õààíà,
õýçýý ãîë áààòðààñ þóã õýðõýí àñóóõ âý? ýíý á¿õ àñóóëòóóä õàìòäàà øèéäýãäýõ
¸ñòîé. Òýä õîîðîíäîî óÿëäàà õîëáîîòîéãîîð áèå áèåíýý òîäîðõîéëäîã. Òîîìñîðã¿é
õàíäàõ íü åðºíõèé àìæèëòàíä ñºð㺺ð íºëººëäºã. Øóóä ñèíõðîí ñýòãýãäýë íü
èõýíõäýý áàðèìòàò êèíîíä áàéäàã. Áàðèìòàò êèíîíû îïåðàòîðóóä øóóä ñèíõðîí
ñýòãýãäëèéí óðàí ä¿ðñëýëäýý ñàíàà òàâèõûí òóëä óðàí ä¿ðñëýëä ñàíàà òàâèõ
õýðýãòýé ãýæýý. Øóóä ñóðâàëæëàãàä ïëàíû á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòûã øèéäýõ, íýã
ç¿éë íü ãîë ä¿ðèéí õàðöíû ÷èãëýë þì. ßðèà ÿàæ ºðíºõòýé óÿëäàí åðºíõèé ýïèçîäûí
á¿òöýýñ õàìààð÷:
1.
Àñóóæ áóé õ¿í ÿðèëöàã÷ õî¸ðò êàäð áàéõ
2.
Àñóóëò ñîíñîãäîõ /êàäðûí öààíààñ/
3.
Àñóóëò êèíîíä îðîõã¿é áàéõ
4.
Îðîëöîã÷äûí ººð ººð ãàçðààñ /àëñààñ/
îðîëöóóëñàí øóóä çóðàã àâàëò
1.ßðèëöàã÷èä
êàäðò áàéõ. Ãîë ä¿ðèéí õàðö ÿðèëöàã÷ ðóó ÷èãëýæ áàéõ ¸ñòîé. Ýïèçîä íü ÿðèëöàã÷äûí
òîì ïëàí áà õî¸ð îðîëöîã÷èéí çóðàã àâàëòààñ á¿òýýæ áîëíî. Ãîë ä¿ðèéí çóðãààñ
ñîíñîã÷èéí çóðàã òîìã¿é áàéõàä õÿíàëò òàâèõ íü ÷óõàë.
2.
àñóóëò êàäðûí öààíààñ ºãºãäºõ. Èéì õýëáýðèéí ÿðèàíû ºìíº îïåðàòîð ñîíñîæ áóé
õ¿í ðóó ÷èãë¿¿ëæ áýëäñýí áàéõ õýðýíòýé þì. Ýíý íü ñóðâàëæëàãûí ä¿ðñ, äóóíû ìîíòàæèéã
õºíãºâ÷èëäºã. Õýðâýý õàðöíû ÷èãëýë õàðèóëòûí ¿åä òîì ïëàíààð àâàãäñàí áàéâàë
¿çýã÷äýä ¿ë ¿çýãäýõ ÿðèëöàã÷èéí òóõàé áóðóó îéëãîëò òºðäºãã¿é. Õýðâýý ÿðèã÷
îãöîì ººð òèéø õàíäàæ, ò¿¿íòýé ÿðüæ áóé õ¿í äýëãýö äýýð õàðàãäàõã¿é áîë ýíý íü
àíõààðàë ñàðíèõ ìº÷èéã áðóëä¿¿ëäýã.
3.
Òåêñòýíä àñóóëò îðîõã¿é áàéõ. Ýíý õýëáýðèéí ñóðâàëæëàãûí àãóóëãà íü òîäîðõîé
áºãººä åðºíõèé óòãàòàé áàéäàã. Èéì ñýòãýãäëèéí çóðàã àâàëò íü ãîë ä¿ðèéí äîòîîä
åðòºíöèéã íýýõ áàéäëûã áèé áîëãîæ, ¿çýã÷äèéã áîäîõîä õ¿ðãýæ òóñàëäàã. Ýíý ¿åä
õàðö øóóä ¿çýã÷èä ð¿¿ ÷èãëýæ áàéõ õýðýãòýé. Ãîë ä¿ðòýé òîãòñîí ýíý õîëáîî íü
ìàø ìýäðýìæòýé, õýëýãäýæ áóé ¿ãèéí ñýòãýãäëèéã õ¿÷òýé áîëãîõîä òóñàëäàã.
4.
Õóóðìàã õàðèëöàí ÿðèà. ªºð ººð ãàçàðò, ººð ººð öàã õóãàöààíä áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéã
ÿðèàíä òàòàí îðîëöóóëàõ ýíý àðãà íü ÿíç á¿ðèéí ¿çýë áîäëîîð òàéëáàðëàãääàã.
Èéì
ýïèçîäûí ñóðâàëæëàãûí çóðàã àâàëò íü òîäîðõîé äàðààòàéãààð àâàãäàõ ¸ñòîé. ßðüæ
áóé õ¿ì¿¿ñèéã çºâõºí óòãûí õóâüä áóñ ìºí ¿çýã÷òýé õîëáîõûí òóëä õàðö íü áèå
áèåð¿¿ãýý ÷èãëýñýí áàéäàã. ¯¿íèé òóëä ÿðèàíä îðîëöîã÷äèéã õàìðàí áàðóóí, ç¿¿í
òàëä áàéðëàëòàé ÿðüäàã. Ìîíòàæèíä ñýòãýãäýë
íü øóóä õîëáîãääîã áà óòãûí áà õýëáýðèéí õóâüä íýãäñýí ¿çýã÷ áà òåêñòèéí
á¿òöèéã áèé áîëãîäîã. Èéì ñóðâàëæëàãàíä çóðàãëàà÷ ïëàíóóäòàé àíõààðàëòàé
àæèëëàõ ¸ñòîé.Ýïèçîäûí ä¿ðñëýëèéí íýãäëèéã ýâääýã òóë ìàñøòàáûí îãöîì ººð÷ëºëò
ýíä õýðýãã¿é. Á¿õ ÿðèàíóóä òîì ïëàíààð àâàãäñàíòàé óÿëäñàí ãîë ä¿ðèéí øèíæ
÷àíàð áà ÿðèãäñàí ç¿éëèéí ñýòãýãäëèéã ýð÷èìæ¿¿ëäýã. Ìàñøòàáûí ººð÷ëºëò¿¿äèéí
òîäîðõîé õ¿÷èí ç¿éëèéí òóõàé ÿðüæ áóé ¿å, õèéñâýð ç¿éëèéí òóõàé çàí ÷àíàðûí
àãóóëãàä õàíäóóëàõ õýðýãòýé. Ãîë ä¿ðèéí åðºíõèé õýëýëö¿¿ëãèéã òîì ïëàíààð
àâäàã. “Áèä ÿàæ ¿çýãäýõã¿é áàéãàà ç¿éëèéã õàðäàã âý?, áèä òýäíèé ñàíàà áîäëûã
äýëãýö äýýð õàðäàã” ãýæ Äçèãî Âåðòîâ ººðèéí “Àìüä õ¿íèéã õàéðëàõ õàéðûí òóõàé’
ºã¿¿ëýëäýý áè÷ñýí. Òîì ïëàíààð çóðàã àâàëò íü ýíý àþóëààñ çàéëñõèéëãýäýã. ßíç
á¿ðèéí ñýäâèéã õºíäñºí óðò ÿðèëöëàãà á¿õ êèíîãîîð òàðõàõ áîëîâ÷ õýðýâ á¿õ
ÿðèëöëàãàä ººð ç¿éë îðîëã¿é òîì ïëàíààð àâàãäñàí áîë ýíý íü ýñðýãýýð
íºëººëäºãã¿é. Êèíîíû õýä õýäýí ¿éë ÿâäàëä ÿðèëöëàãà ãàðàõàä ¿çýã÷èä çîõèîìîë
øèíæ òýìäã¿¿äèéã ìýäýðäýã áà ýíý óòãà ñàíààíû õóâüä áàòëàãäñàí íºõöºëä ÷ êèíîíû
àãóóëãàä ÿðèëöëàãûí ÿíç á¿ðèéí õýñãèéã îðóóëàõàä ñààä áîëäîã. Òîì ïëàíòàé
ÿðèëöëàãà êèíîíä ãîëëîí îðîîä áóñàä ÿíç á¿ðèéí ñýäýâòýé øóóä ÿðèëöëàãûí
ïëàíóóäûã íýãòãýí ìîíòàæèëäàã. Ò¿¿íèé áàéðëàë íü òîäîðõîé áàðèìò, öàã õóãàöààíä
õàìààðäàãã¿é. Ò¿¿íä çºâõºí öýâýð óòãà ñàíàà àãóóëàãääàã áà òýð íü ýíý
çàð÷ìààðàà ÷ºëººòýé íýãääýã. Ãîë ä¿ð ò¿¿íèé îð÷íûã äåòàëóóäòàé õîëáîæ
íàéðóóëàã÷ áà çóðàãëàà÷èéí öààøäûí íýã ¿éë ÿâäëûã íºãººòýé õîëáîõ ìîíòàæíû
áîëîëöîîã áóé áîëãîäîã.
Баримтат кино...
Áàðèìòàò
êèíîíû êàäð ýïèçîä áà êèíî
Áàðèìòàò
êèíî íü õ¿ðýýëýí áóé îð÷íû òóñãàë áîëîâ÷ àìüäðàëûí øóóä õóóëáàð áèø. Áàðèìòàò
êèíîíû óðàí á¿òýýë÷ õî¸ð òàëòàé ¿éë ÿâö þì. Ìàòåðèàë íü çîõèîã÷îîñîî, çîõèîã÷
íü ìàòåðèàëäàà íºëººëäºã. Áàðèìòàò êèíî íü çóðàãëàà÷èéí åðòºíöèéã ìýäðýõ íýã
õýëáýð þì. Çóðàãëàà÷èéí òîä òîìðóóí ä¿ðñýíä ÿìàðâàà íýãýí òàéëáàð õýðýãã¿é
áºãººä çóðàãëàà÷ íü õ¿íèé õàðñíûã ä¿ãíýõ íýãòãýõ õàðüöóóëàõ ÷àäâàðò òóëãóóðëàñàí
áàéäàã. Æèøýý íü: áàðààí îé øóãóéä òîä ãýðýëä õàðàãäàõ æèæèã õóñ ìîäíû òóðüõàí
íàâ÷. Êàìåð óäààí äîîøèëíî. Öàãààí èõ áèå íü ñàëààëñàí ¿íäýñ ð¿¿ øèëæèíý.
¯íäýñí¿¿ä íü ãóó æàëãûã ñ¿ëæèí ãàçðûí ã¿íýýñ ñîðîõ øèã áàéíà. Èíãýæ “ñàéí áàéíà
óó? ñóîìè” ãýäýã áàðèìòàò êèíî ýõýëäýã. Ýíý ìîäûã õàðààä ¿å äàìæñàí îé õàä àñãà
áà íóóðòàé øèð¿¿í îð÷èíä àìüäàðäàã æèæèã ¿íäýñòíèé òýñâýð õàòóóæëûí òóõàé êàäð
áàéõ íü øóóä îéëãîãääîã. Ýíý ¿çýñãýëýíò õóñ ìîä áîëîí áàéãàëèéí çîõèöîëäîîíä
ôèííóóäûí àðäûí çàí òºëºâèéí áýëýã òýìäýã áîëñîí áàéíà. Æèæèãõýí ýñãèé ãóòàë
ºìññºí õ¿¿õäèéí ìºð òºìºð çàì äýýã¿¿ð àëõàæ áàéíà.Êàìåð õîéíîîñ íü àâíà. Êàäðò
ÁÀÌ-ûí àæèë÷èí Ïàâåë Ðîìàíîâ îõèíûã õºòëºí ÿâíà. Àìðàëòûí ºäºð ýöýã îõèí 2
çóãààëæ áàéíà. Òàâüñàí çàìûí òºãñãºëä î÷èõîä îõèí òºìºð çàìíààñ
áàÿñãàëàíòàéãààð ãàçàð ëóó õàðàéí áóóæ öàñààð äàðàãäñàí àëñ ã¿éæ îäíî.
Çóðàãëàà÷ Ì.Ïèíóñ åðäèéí àìüäðàë 2-ð ïëàíä îðñîí õýñãèéã àâñàí áàéíà. “ÁÀÌ-ûí
òàòàõ õ¿÷” òåëåâèçèéí êèíîã àìðàëòûí ºäðèéí çóãààëãûí áàéäëààð òºãñãºñºí áàéíà.
¯¿ãýýð Ïàâåë Ðîìàíîâûí îõèí øèã èäýð çàëóó þì ãýæ îéëãóóëæ áàéãààã õýëäýã þì.
Çàì òºìºðíººñ áóóãààä èðýýä¿éä ààâûíõ íü çàì òàâèõ ãàëò òýðýã äàâõèí ºíãºðºõ
ç¿ã ã¿éñýí íü îéëãîìæòîé áîëñîí áàéíà. Ò¿¿íèé óðàãø òýì¿¿ëñýí áàÿñãàëàíò çàëóó
ä¿ð íü ÁÀÌ-ûã á¿òýýí áîñãîã÷ öîãëîã çàëóó ¿å ºñºí áîéæèõûã õàðóóëæýý. Æèæèã
îõèíû õîéíîîñ ìàø èòãýëòýé ò¿¿íèé ýöýã àëõàæ áàéâ. ßìàð íýãýí òàéëáàðã¿é õºãæèì
ýãøèãëýñýí ÿâäàë òºãñãºëèéí áýëýã òýìäãèéí áàéäàëòàé áîëãîñîí áàéíà. Á¿ñëýëòýíä
áóþó Ñåâàñòîïåëèéã õàìãààëæ áóé äàé÷èä äàéñíû ç¿ã ãàë íýýæ áàéíà. “Ôàøèñòóóäûí
õàð ¿õýë” ãýæ íýðëýñýí òýíãèñèéí ÿâãàí
öýðýã õîòûí çàõàä õàìãààëàëòûã áàðüæ áàéíà. Äàâøèëòàíä îðîõ ñèãíàë, çàëóó óñàí
öýðýã òºìºð ìàëãàéãàà àâ÷ õàÿàä ºâºð äîòðîîñîî ôëîòûí ìàëãàéãàà ºìñººä îêîïíîîñ
ãàðíà. Ôðîíòûí çóðàãëàà÷ Â.Ìèêîøêèéí àâñàí ýíý ä¿ðñ Ñåâàñòîïëûí óñàí öýðãèéí
ä¿ðèéã õ¿ì¿¿ñèéí áàõàðõàë ¿¿ðä ¿ëäýýñýí þì. Ò¿¿íèé ýíãèéí ýíý ¿éëäýë íü óñàí
öýðãèéí ýð çîðèãîî ¿éëäëýýð õÿçãààðã¿é çîðèã óñàí öýðýã õàìààðëààðàà áàõàðõñàí
ä¿ð äàéñíûã ¿çýí ÿäñàí áàéäàë íü èëýð÷ áàéíà. Òýð ñóì íýâòðýõã¿é òºìºð
ìàëãàéãààðàà òîëãîéãîî õàìãààëàõ ¸ñòîéãîî ìýäýõ áîëîâ÷ ººðèéí áàõàðõàë áîëñîí
óñàí öýðãèéí ìàëãàéãàà ºìñ÷ áàéíà. Áîëçîøã¿é ¿õëèéí ºìíº óñàí öýðãèéí õàð
ìàëãàé ¿çýã÷äýä Ñåâàñòîïëûã áààòàðëàãààð õàìãààëñàí óñàí öýðã¿¿äèéí ñýòãýëèéí
òýíõýý ýð çîðèãèéã õàðóóëñàí. Ãàíöààðàà
êàäð íü ¿çýã÷äýä äàëä óòãûã îéëãóóëæ ÷àäàõã¿é. Ýíä çóðàãëàà÷èéí ãîë
¿¿ðýã íü á¿õ õîëáîîñóóäûã áîäîæ êàäðûã õýëáýðýýð áèø óòãà ñàíààíû àãóóëãààð
áàÿëàã áîëñîí áàéíà. Æèðèéí ìýäýýëýë áèø ¿çýã÷äèéí í¿äíèé ºìíº ¿éë ÿâäëûã
òîäîòãîí õàðóóëñàí óòãà íü õ¿ì¿¿ñèéí ñýòãýëèéí õºäëºëèéã èëýðõèéëñýí êàäð
áîëñîí áàéíà.
Íàìãàí äóíäóóð ÿâæ áóé ÿâãàí öýðýã-ìýäýýëýë
ÿí
îéí äóíäóóð ÿâæ áóé ïàðòèçààíóóä-ìýäýýëýë
Ýíý
êàäðóóäûã àíõààðàëòàé õàðàõ þì áîë öýðãèéí õ¿íä àëõààíààñ ººð ç¿éëèéã õàðæ
áîëíî. Ôàøèñò ãåðìàíû òîëãîéëîã÷èäèéã ÿëãàæ áóé Íþðíáåðãèéí ø¿¿õèéí çààë. Áîñ
ø¿¿ã÷ èðæ áàéíà ãýæ ìýäýýëíý. Øèðýýíèé ñºõºãäºæ áóé òàâöàíãóóäûí òàñ òàñ õèéõ
äóó á¿ãä áîñ÷ áàéíà. “Àðä ò¿ìíèé ø¿¿õ” êèíîíû ðåæèññ¸ð Ð.Êàðìåí ýïèçîäûã ººð
ìàÿãààð ìîíòàæèëæ çàðûã àíõààðóóëñàí ¿ãíèé õîéíîîñ áàðèìòàò ä¿ðñ¿¿äèéã
îðóóëæýý. Íàìãàí äóíäóóð ÿâàõ ÿâãàí öýðýã îé øóãóéã òóóëàõ ïàðòèçààíóóä Óóë ðóó
õ¿íä èõ áóóãàà ÷èðýõ öýðã¿¿ä Ø¿¿ã÷ ïðîêóðîðóóä óäààí õ¿íä çàìààð èéøýý èðñýí
ãýæ äèêòîð óíøèæ áàéíà. Äýëãýöýíä öýðã¿¿ä ÿâæ áàéíà. áîðîî øàâõé ëàã øàâðààñ
õºëºº àðàéõèéí ñóãàëæ óðàãø ç¿òãýõ ÿâãàí öýðã¿¿ä. Àóãàà ýõ îðíû äàéíû öýðã¿¿ä
ÿâæ áàéíà. Ýïèçîòîä “Àëóóð÷èä ìèíü ÷è÷èðöãýý” ø¿¿õ öàã áîëëîî ãýñýí ¿ãýýð
òºãñºæ áàéíà. Äàõèàä êàìåð ø¿¿õèéí òàõèìä áóöàæ òýíä á¿ãä ñóóæ ýýëæèò ø¿¿õ
õóðàë ýõýëæ áàéíà. Ýäãýýð êàäðóóäûí ñîëèëò íü õóóëü÷èä ôàøèçìòàé áàéëäàæ òýäíèé
ýñðýã áàéæ õîõèðñîí á¿õ õ¿íèé íýðèéí ºìíººñ ø¿¿æ áàéíà ãýäãèéã ãàðãàñíààð
ñýòãýëèéí ìàø èõ õºäëºëèéã òºð¿¿ëñýí ø¿¿õ àæèëëàãàà áàéäàã. Äýýð äóðüäñàí
æèøýýí¿¿ä íü áàðèìòàò êèíîíû çóðàãëàà÷ õ¿ì¿¿ñèéí äîòîîä ñýòãýë ñàíààíû
õºäëºëèéã ãàðãàõàä ìàø îíîâ÷òîé àâñàí, äàëä ñàíààã èëýðõèéëñýí áýëýãäëèéí
÷àíàðòàé êàäðóóä áîëñîí þì. Ýíý ìýò÷èëýí îëîí æèøýýí¿¿äèéã äóðüäàæ áîëîõ þì.
Îëîí êàäð íèéëæ ïëàí áîëíî. Êèíîíû êàäðóóäûã õýçýý ÷ áóñàä êàäðóóäààñ ñàëãàí
äàí ãàíöààð íü ¿çýæ áîëäîãã¿é. Êèíîíû õàëüñàí äýýð áóóëãàñàí çóðàã á¿õèé
êàäðóóäûã õýä õýäýí ¿å íèéëæ ¿ã áîëäîã ïðîöåññòîé àäèëòãàæ áîëîõ þì. Ãýõäýý
êèíîíû êàäðûã íèéòýä íü áàñ êàäð á¿ðýýð íü ñàëãàæ ñóäëàõ íü áàéäàã. Åðäèéí
àìüäðàë äýýð áîë êàäð òóñ òóñäàà áèå äààãààä áàéäàãã¿é ó÷èð íü êàäð áîëãîí
õàíãàëòòàé ìýäýýëýë àãóóëæ ÷àääàãã¿é. ¯éë ÿâäëûí ºðíºëèéí ¿åä êàäð íü óòãà
àãóóëãûã õàðóóëàõ öîãö õîëáîîñíû íýãýí íýãæ áîëäîã. Èéìýýñ êèíî çóðàãëàà÷ õ¿íèé
óðàí á¿òýýëèéí çîðèëãî íü ãàíö íýã êàäðò çîðèóëàãääàãã¿é íèéò óðàí á¿òýýëèéã íü
õàìàðñàí áàéäàã. Çóðàã àâñàí ìàø îëîí òîîíû õàëüñíààñ çºâõºí óðàí á¿òýýëèéí
óòãà ñàíààã íü ¿íýí çºâ ãàðãàæ ÷àäàõóéö êàäðóóäûã øèëæ ñîíãîí ýâë¿¿ëæ /ìîíòàæ/
êèíî á¿òýýäýã. ¯¿íä çóðàãëàà÷ øààðäëàãà õàíãàõóéö óðàí ñàéõíû áîëîí óòãà àãóóëãûí
õóâüä ìýäðýìæòýé çóðàã àâñàí áàéõ íü ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý.
Çóðàãëàà÷
íü êèíî çóðàã àâ÷ áàéõ ¿åäýý êàäðûí çîõèîìæ ä¿ðñèéí òîäîë ãýðýë, õºäºë㺺í,
çóðãàà àâàõóóëæ áàéãàà õ¿íèé áàéäàë çýðýã èõ îëîí ç¿éëèéã äàíãààðàà øàãàéí
õÿíàõ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýíý. Õàðèí íàéðóóëàã÷ çóðãèéã íü àâ÷ áàéãàà õ¿íèé ¿éëäýë
õºäºë㺺í ÿðüæ áàéãàà ÿðèàíûõ íü óòãà ó÷èð ç¿éí óÿëäàà õîëáîî àãóóëãà çýðýãò
ãîë÷ëîí àíõààðäàã. Èéíõ¿¿ çóðàãëàà÷ íàéðóóëàã÷ 2 íýã ¿éë ÿâäëûã ººð
ººðèéíõººðºº õàðæ òýð á¿õýí àâñàí êàäðò íü íýãääýã áîëîõîîð òýäíèé àæèë íýãäìýë
øèíæ ÷àíàðòàé áàéäàã þì. Êèíîíû çóðãèéã èõýâ÷ëýí ¿éë ÿâäëûí äàðààëëààð íü
àâäàã. ßâöûí äóíä êèíîíû ¿éë ÿâäàë óòãà ñàíààã óëàì á¿ð áàÿæóóëæ áîëîõóéö
ìàòåðèàëóóä õóðèìòëàãäâàë õýðýãòýé õýñýãò íü îðóóëàí àøèãëàõ íü áèé. Åð íü ôîòî
çóðàã÷èí òóõàéí íýã àãøèíã ãýðýë çóðãèéí õàëüñàíäàà áóóëãàõûã ýðõýìëýäýã áîë
êèíî çóðàãëàà÷ õ¿í àæëûí ÿâöûã ýðõýìëýõ ¸ñòîé. Êèíîíû çóðãàà òóñ òóñàä íü àâñàí
çóðàãëàà÷ íèéò êèíîíûõîî óòãà ñàíàà ñýòãýë õºäëºëèéí òîðãîí àãøèíã á¿ðýí ã¿éöýò
ãàðãàæ ÷àääàãã¿é. Ñàíàìñàðã¿é òîõèîëäëîîð ñàéõàí çóðàã ãàðàõ áàéõ ãýæ áîäñîí
çóðàãëàà÷ õýçýý÷ ¿éë ÿâäëûí óòãà àãóóëãàä òîõèðñîí çîõèîìæ á¿õèé çóðàã àâ÷
÷àääàãã¿é. Àâàõ çóðãàà îéðîëöîîãîîð áàðèìæààëàõ çîõèîëûí òàëààð òîäîðõîé áóñ
ìýäëýãòýé áàéõ ä¿ðñèéí àãóóëãûã á¿ðýí ãàðãàõã¿é áàéõ íü êèíîíû ä¿ðñëýõ óðëàãò
õàðø áºãººä èíãýæ àâñàí êàäðóóä íü àøèãòàé êàäð áîëæ ÷àääàãã¿é. Ïëàíàà õýðõýí
òàâèõàà çóðàãëàà÷ íàéðóóëàã÷ 2 ñàéòàð òîõèðîõ õýðýãòýé. Ïëàí ãýäýã áîë
çóðàãëàà÷ êàìåðàà çàëãààä óíòðààõ õ¿ðòýë ¿ðãýëæë¿¿ëýí àâñàí ä¿ðñèéã íèéòýä íü
õýëäýã. Ïëàíû ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà õýäõýí ñåêóíä ÷ áàéæ áîëíî. Êèíîíû êàäð á¿ð
êèíî óðëàí á¿òýýõ í¿ñýð èõ àæëûí ¿íäñýí õýñýã áºãººä çóðàãëàà÷ õ¿íýýñ ºíäºð
ìýäðýìæ à÷ààëàë èõòýé á¿òýýë÷ àæèëëàãàà ºíäºð õàðèóöëàãûã øààðääàã. Ò¿¿íèé
àâñàí õ¿íèé ñýòãýëèéã õºäºëãºõ êèíî ä¿ðñ íü áóñàä óðàí á¿òýýë÷äèéí àæèëòàé
íèéöñýí íýãäìýë áàéõ ¸ñòîé. Ýïèçîä íü êèíîíû äàðààãèéí èë¿¿ òºâºãòýé ¿å øàò.
Íàéðóóëàã÷èéí ýâë¿¿ëñýí êàäð ïëàíóóä íèéëæ òîäîðõîé íýã àãóóëãà ñàíààã
èëýðõèéëñíýýð ýâë¿¿ëãèéí ºã¿¿ëáýð áóþó ýâë¿¿ëãèéí õýñýã ýïèçîä áîëäîã.
Ýïèçîäûã
äîòîð íü ýíãèéí áîëîîä íèéëìýë ãýæ õî¸ð õóâààãääàã. Õýñýã áîëãîí òîäîðõîé
á¿òýöòýé ¿¿ðýã çîðèëãî àãóóëãàòé áàéõ ¸ñòîé. Ýïçîä íü êèíîíû á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã
áîëäîã. Áàðàã áè÷èë êèíî ãýæ ¿çýæ áîëîõ áîëîâ÷ ¿éë ÿâäàë íü òºãñººã¿é áàéàíà.
Ýâë¿¿ëãèéí õýñãèéã èë¿¿ õ¿÷òýé èë¿¿ èõ óòãà ñàíàà àãóóëñàí ìàÿãààð õèéæ
íýãòãýñýíýýð ñàéí êèíî õèéõ íºõöºë á¿ðäýíý. Êèíî ôèëüì ýíý áîë êèíîíû á¿õ êàäð
ýâë¿¿ëãèéí õýñãèéí íàðèéí òºâºãòýé öîãö õîëáîîñ á¿òýýë þì. Êèíîíû á¿õ ä¿ðñèéã
äóó àâèà õºãæèìòýé íàðèéâ÷ëàí ýâë¿¿ëæ êèíîã á¿òýýäýã. ̺í êèíîíû óòãà ñàíààã
õýðõýí ãàðãàõ õ¿íèé ñýòãýëèéã õýðõýí õºäºëãºõ êèíîã ÿìàð ºí㺠àÿñòàé õèéõ
åðºíõèé óòãà ñàíààã íü æèæèã ¿éë ÿâäëóóäòàé õýðõýí õîëáîõ çýðãýý óðüä÷èëàí
øéèäñýí áàéäàã. Áàðèìòàò êèíîíû çóðàãëàà÷ õ¿íèé õóâüä àâ÷ áóé êàäð á¿ð èðýýä¿éä
õýðõýí òºãñºõ íü ìýäýãäýýã¿é áàéãàà ¿éë ÿâäëûí íýãýí õýñýã áîëíî ãýäãèéã ñàéòàð
óõàìñàðëàõ õýðýãòýé. Èéì òîõèîëäîëä êèíî çóðàãëàà÷ õ¿í òóõàéí ¿éë ÿâäëûí òàëààð
ìàø ºðãºí ìýäëýãòýé áàéõ íü õîæèì õýðýã áîëîõóéö çóðãèéã ºíººäºð àâàõàä
òóñàëäàã. Ìýðãýæëèéí àëäàà ãàðãàõ òîäîðõîé áóñ áàéð ñóóðüòàé áàéõ ÿã
øààðëàãàòàé àãøèí õ¿íèé çóðãèéã àâ÷ ÷àäàõã¿é áàéõ íü ¿éë ÿâäëûí ¿íý öýíèéã
áóóðóóëààä çîãñîõã¿é çàðèì ¿åä ¿éë ÿâäëûã ìóøãèí ãóéâóóëàõàä õ¿ðãýäýã. Áîëñîí
ÿâäëûí ¿íýí áîäèò áàéäàë ìºí ÷àíàðûã îéëãîõ ò¿¿õýí áàðèìòûã õîé÷ ¿åäýý ¿ëäýýõýä
òóñ áîëîõóéö êàäð á¿ðèéã íýãòãýí ýâë¿¿ëýã õèéäýã.
Çóðàãëàà÷
õ¿í áîëæ áàéãàà ¿éë ÿâäëûí õàìãèéí ÷óõàë õýñãèéã íü îëæ àâàõã¿é õàðñàí òààðñàí
áîëãîíîî àâààä áàéâàë ìýäýýëëèéí ¿íý öýíý óòãà ñàíàà àëäàãäàõàä õ¿ðíý.
Баримтат киноны материалд орон
зай цаг хугацааг дүрслэх.
Орон зай
Ах дүү Люмьерийн авсан кино зураг дээр галт тэрэг үзэгчид
рүү чиглэн ирэх үед , тэд сандлаасаа босч байсан гэдэг. Энэ нь гурав дахь хэмжүүрийн
дүрслэл кинонд боломжтой болохыг харуулсан хэрэг болжээ. Кино дүрслэлийг
хүний ухамсар гурван хэмжээст хүлээн
авдаг. Бид орон зайн чиглэлийг дараах доор дурьдсан зүйл
тодорхой болох үед мэдэрдэг.
1.
Øóãàман алслалт
2.
Àãààðûí
ºíãºíèé àëñëàëò
3.
Оптикийн
алслалт
4.
Камерийн
харах өнцөгөөс бие биенээ хааж байгаа биетийн байрлал.
5.
Эзэлхүүн
ба уртыг дүрсэлсэн гэрлийн зохион байгуулалт.
6.
Динамик
алслалт
Эрт цагт уран зураачид ажиглалтаас янз бүрийн
зайтайгаар биетийг дүрслэхдээ төрөл бүрийн арга барилыг хэрэглэдэг байсан. Орон зайд байгаа дүрс
болон биетийн байрлалыг ямар зарчимаар авахад, зураглаач толгойгоо зовоох
хэрэггүй. Энэ асуудлыг кино камерийн тусламжтайгаар шийдвэрлэнэ. Үүний
тулд төв проекцийн шугамыг ойлгох хэрэгтэй. Проекцийн шугамууд
биетийн урд галын гол цэг дээр нийлээд, цааш үргэлжлэн
кадрын хавтгай дээрх параметр хэмжигдхүүнийг заана. Энэ бол алслалт буюу төв
проекци юм. Хүний нүдэнд үзэгдэж байгаа бүх дүрслэл нь алслалын хуулинд захирагдана. Бидний харах аппарат
нь ижил өндөртэй биетүүд холдох тусмаа жижигрэн харагдах байдлаар зохион
байгуулагдсан байдаг. Ïàðалел шугамууд пь алслан явсаар нэг цэг дээр нийлнэ. Үүнийг
нийлэх гол цэг гэж нэрлэнэ. Бидний хүлээн авах сэтгэл зүйн бодит байдалтай байгаа эд зүйл,
пàралел шугамууд нь масøтабын хувьд жижгэрч байгааг ойлгохдоо ажиглагчаас
биетийг холдуулсны үр дүн гэж үздэг. Ийм маягаар бид гурван хэмжээст ертөнцийг
кинонд хавтгай хэлбэрээр мэддэг.
Зураг авалтын үед орон зайг бий болгож гурван хэмжээсийг өгч
чадах шугаман гадаргууг сонгох хэрэгтэй юм. Төмөр
замын рельс, замын тууз нэгэн ижил эгнээ барилгууд нэгэн төрлийн
биетүүдийн дараалласан хэмнэл нь гурван хэмжүүрт
орон зайг бий болгоход онцгой тааламжтай зохиомжийн материал болдог. Дараах
гурван кадрыг харьцуулж харъя.
Кадр 1.
Хажуугаас авсан байдал. Энэ бол
амжилтгүй хувилбар. Хэн ч үүний гүнийг мэдэхгүй.
Кадр 2. Урдаас
авсан байдал. Төмөр замын рельс нийлэх цэгийн доод өнцөгт
чиглэсэн байна. Гэвч галт тэрэгний байдал бүхэлдээ
алслал хаана байгааг хэлж өгөхгүй. Яагаад гэвэл галт тэрэгний толгой хэсэг түүнийг
хаасан байна.
Кадр 3. Диагналын
байрлал. Төмер замын рельсийн шугам багассаар байгаа нь
алсдалтыг тодорхой харуулна.
Вагонууд цаашлах тусам жижгэрч байгаа нь гурван хэмжүүрт
байгааг батлах бөгөөд, энэ кадрын гүнийг тодорхой харуулсан зохистой хувилбар болно.
Агаарын алслалт
Л.да Винчи нэгэнтээ агаарын нөлөº
үзэгчдэд
нөлөөлдгийг ажиглажээ. Зураг авч байгаа камераас агаар дах гэрэл
холдох тусам бүдгэрч зөөлөн болдог. Өнгөний цул байдал буурна. Энэ бол агаарын алслалт юм. Утаа
униар, манан, бороо, усан дотор гэх мэт өвөрмөц нөхцºлд зураг авах нь орон зайг алга болгох нөхцлийг
бүрэлдүүлнэ. Өнгөний алслалт эсрэг гэрэлтүүлгийг
гаргаж ирдэг. Нарны туяа агаарыг нэвтлэн биетээс камерт буцаж ирэхдээ гэрлийн
хурц цацраг манан бий болгодог. Ингэж үүссэн утаа манан өнгө ба будгийг зөөллөж детальт биеийн ерөнхий төлөв байдлыг халхалдаг. Энэ эфект нь үзэгчдийн
харах цэгээс холдох тусам ихсэж. арын планыг гайхамшигтай дэвсгэр фон болгодог.
Ингэснээр өмнөх ойрын планыг улам гоё дүрслэлтэй
болгон тодруулдаг. Дэлгэцэнд гарч байгаа өнгө гэрлийн уналт нь оптикийн тэнхлэгийн дагуу хөдөлж
байгаа биетийн эрч хөдөлгөөнийг тод томруун харуулна.
Оптикийн алслалт
Сюжетэд байх чухал кадрын цэг үргэлж
фокусанд оршино. Энэ үндсэн дээр зураглаачийн оптиктой ажиллах ажил нь харааны
аппаратын сэтгэл зүйн физик хуулин дээр үндэслэгддэг. Хүний нүд үргэлж сонирхож байгаа зүйл рүүгээ фокусаа тусгадаг. Зураг авалтын үед
фокусыг нэг биетээс нөгөө биет рүү шилжүүлэх замаар үзэгчдэд орон зайн баримжаа мэдрэмж өгнө.
Камерийн харах өнцөгөөс бие биенээ хааж байгаа биетийн байрлал.
Харааны бүсэд оршиж байгаа бүх зүйлүүд нь зураглаачид юмсын байрлалыг тодорхой харуулахад туслана.
Фото зурагт композицийг байрлуулахаас эхэлдэг. Зарим биетүүд
нөгөөгөө далдалж хааж байдаг. Þу
нь ойр, юу нь хол байгааг харуулж өгөхийн
тулд хөдөлгөөнийг ашиглана. Жишээлэхэд, оптикийн тэнхлэгт перпентèêóëÿраар
хөдөлж байгаа галт тэрэг хадан цохионы цаана алга болно. Энэ юу
гэсэн үг вэ, гэвэл хадан цохио операторò илүү
ойрхон байна гэсэн үг. Хэрэв хадан цохионы хэсэг галт тэрэгний хэсэгт дарагдан
алга болох юм бол үзэгчдэд төмөр зам ойрхон байна. Õадан цохио хол байна гэсýн үг.
Эзэлхүүн
ба уртыг дүрсэлсэн гэрлийн зохион байгуулалт.
Хажуугийн гэрэлтүүлэг нь эзэлхүүн, орон зайн гүнийг òодорхой гаргана. Эсрэг гэрýлтүүлэг
нь биет. Эд юмсыг арын планаас нь салгаж харуулна. Шууд нарны тусгалд
гэрэлтсэн, чанх урдаас тавьсан лампын гэрэлд улайссан, сарнисан гэрэлд урссан
гэх мэт өөр сэтгэгдэл төрүүлнэ. Ийм шинж чанарын гэрэлтүүлэг
нь тухайн эд зүйлсийн хэлбэр эзэлхүүнийг тодорхойлоход бус, харин дүрслэлийг
хавтгай болгож, орон зайн байдлыг бүрхэгдүүлдэг. Эндээс дүгнэн үзвэл, орчныг харуулахдаа тоомжиргүй
хандвал болж байгаа үйл явдлын мөн чанарыг өөрчилж, түүний ааш
араншингийн илэрхийлэх боломжийг
багасгана. Жишээ нь, уулчин, автомашины жолîîчийг харуулахдаа, орон зайны
боломжийг алдах юм бол зохиолын баатрын үйл хөдлөл, хөдөлмөрëөн гаргасан зүйлийг үгүй хийнэ.
Динамик алслалт.
Êèíîíû öàã õóãàöàà
Äэлхий дээр хөдөлж байгаа маòåаас өөр ямарч зүйл оршин баéдаггүй хөдөлж байгаа матер орон зайд ч, цаг хугацаанд ч, өөрөөр
хөдөлж чадахгүй... гэж В.И.Ленин бичжээ. Урлагийн янз бүрийн
төрөл цаг хугацааны категорийг янз бүрээр
тусган авдаг. Гэвч тэдгээрээс зарим нь үйл явдал, үзэгдлийн бодит хөгжлийг харуулахад захирагдсан байдаг,
Баримал, уран зураг, гэрэл зураг . Уран бүтээлчийн эдгээр бүтээл нь статик байдаг. Цаг хугацааны хүчин
зүйлийг төсөөлөхдөө өмнөх амьдралын туршлагаа ашигладаг.
Дуу, бүжиг, хөгжмийн
бүтээл.
Бүтэýлтэй
харьцах нь зохиолчийн санааг дахин бий болгохтой адил чанартай. Үзэгчид
болон сонсогчдын хувьд цаг хугацаа бодитой.
Роман, шүлэг, тэмдэглэл.
Цаг хугацааны тухай үг
мэдээллэнэ. Уран зохиол болж байгаа үйл явдлын цаг хутацаанд чөлөөтэй
нэвтэрнэ. Хүний оюун ухаан бодит цаг хугацааг мэдрэхгүйгээр
хийсвэр төсөөлөлд бэлтгэгдсэн байдаг. Бидний төсөөлºл
цаг хугацаанд янз бүрийн уртаар нэвтэрч, өнгөрсөн цагт очих буюу, эсвэл буцаж ирнэ.
Театрын жүжиг. Жүжгийн
баатрóуд болон зааланд суусан үзэгчдэд цаг хугацаа адилхан өнгөрнө.
Цаг хугацаа бодит бөгөөд жүжгийн завсарлага түр зогсооно. Жүжиг эхлэмэц цаг хугацаа дахин бодит утгатай болно. жүжигчид
дахин тоглож эхэлснээр үйл явдлыг өрнүүлэн үргэлжлүүлнэ.
Кино. Уран сайхны ч , браимтат кино ч үйл
явдал цаг хугацааны дотор өрнөн хөгждөг. Киноны баатрууд үзэгчид нэгэн ижил цаг хугауааны хэсэгт амьдарна. Дэлгэцэн
дээр бодит үнэний хуурмаг тусгал бууна. Үүгээрээ
театртай адилхан. Тийм боловч, кино монтаж киноны техник нь уран бүтээлч
цаг хугацааны агуу хүчин зүйлийг ýçýìääýã. Ийм боломж урлагийн бусад төрөлд
олддоггүй.
Цаг хугацааны тухай гүнзгий төсөөлөл нь киночдод амархан ирээгүй
юм. Жишээ нь, камерийг галт тэрэг дотор суурилуулжээ. Галт тэрýãíýýñ á¿õ зоригч
бууна. Вагон хоосорно. Дараагийн кадрт вокзал харагдана. Тавцан дээр хүмүүс
хүлээнэ. Уурын галт òэрэг òавцанд ойртон зогсоно. Вагоноос энэ
удаа гадна талаас харагдах байдлаар өнөөх зорчигчид, хоёр дахиа бууна. Энэ бол 1904 онд Ж.Мельесийн
байж боломгүй аялал кинонд нэгэн ижил агшинг хоёр дахин давтсан. Õүмүүсийг
гайхаж цочирдуулсан хэсэг юм. Гэхдээ иймэрхүү
кадрууд нь зүгээр л нэг кино трюк юм. Тухайн үед
зөвхөн үзэгчдэд ч бус, кино хийж байсан хүмүүст
ч киноны цаг хутацааны онöлог танигдаагүй байлаа. Өнººдºр бид цаг хугацааны олоí үзэгдëèéí
òалаар мэддэг болжээ. Óран сайхны болон баримтат киноны зураглаач нь мэргэжлээ өндөр
чанартай эзэмшихийн тулд янз бүрийн нөхцөлд үйлдвэрлэлийн болоод уран бүтээлийн
үүрэг
даалгаврыг шийдвэрлэхэд ºөрийгөө бэлэн байлгах ёстой. Үүнд нэмж хэлэхэд зөвхөн авьяас чадвар, мэргэжилдээ дадсан байдлаас гадна байнга
амьдралд идэвхитэй бөгөед иргэний зоригтой оролцож байхыг эрмэлзэх нь зүйтэй.
Subscribe to:
Posts (Atom)